Organize suçla büyüyen çek krizi: Kargo yoluyla kaybolan çekler, tabela şirketler ve dijital güvenlik arayışı

Finansmana erişim sorunları nedeniyle çek kullanımı son yıllarda yeniden yükselişe geçerken, çek hırsızlığında da artış yaşanıyor. İş dünyası temsilcileri son dönemde kargo ya da kurye şirketlerinde çeklerin çok sık ‘kaybolmaya’ başladığını, bu durumun hem keşideciye hem de çekin hamiline ciddi sıkıntılar yarattığını belirtiyor.

Konuya ilişkin Ekonomim’den Merve Yiğitcan’a değerlendirmelerde bulunan Ticaret Hukuku Uzmanı Avukat Dr. Umut Metin, Türkiye’de çekin vadeli ödeme aracı olduğuna dikkat çekerek, çekin kıymetli bir evrak olduğunu, bu nedenle fiziki olarak saklanması, korunması gerektiğine işaret etti. Kargo ile muhatabına ulaştırılmak istenen çeklerin, başkaları tarafından ele geçirilmesi neticesinde hukuki risk oluştuğuna işaret eden Metin, “Son zamanlarda, kargo yolu ile gönderilen çeklerin sıklıkla kaybolduğuna dair şikayetler almaktayız. Şikayetlerde son birkaç yıl içinde artış var, kargo aşamasında çekin çalınması ve haksız olarak kullanılması yaygın görülen bir hırsızlık yöntemi. Kargoya verilen çek, gönderilen kişiye ulaştırılmak yerine, bir şekilde alıcısı olmayan üçüncü şahısların hakimiyetine geçiyor” diyerek yaşananları anlattı.

ORTADA BİR SUÇ PLANI VAR

Hukuki süreçlerde ortaya çıktığı üzere çeklerin aslında kaybolmadığını, bunların kargoya teslim anından sonra birilerince ele geçirilebildiğini vurgulayan Metin, şöyle devam etti:

“Yani ortada bir suç planı var. Buradaki hırsızlık genelde münferit değildir. Organize olmuş, hukuk kurallarının bu konudaki eksik hükümlerini bilen, görev paylaşımı yapmış, suç eğilimi ve suç geçmişi olan kişiler tarafından planlı bir faaliyet yürütülüyor. İç denetim fonksiyonlarını hayata geçiren kargo şirketlerini tenzih etmekle; çek hırsızlığını organize edenler, kargoya verilen çeklere ulaşmak için öncelikle kendilerine bir kısım kargo firmalarında çalışan kişileri bulmaktadır. Çünkü ülkemizde kargo yolu ile gönderilen çekler nadiren taşıma sigortası ile sigortalanmakta hatta kargoya yapılan bildirimlerde, evrak, dekont, makbuz gibi bilgi verilerek gönderilen eşyanın çek olduğu gizlenmektedir.

Bu tür hukuk dışı işlere alet olan kargo çalışanları, kargo evraklarının cinsinden, ağırlığından ya da başka yollarla kargo içindeki çekleri tespit etmekte, bunları çalmaktadır. Kargo firmalarının da sistemsel sorunları nedeni ile kargonun nerede, hangi aşamada, kimin sorumluluğunda kaybolduğu tespit edilememektedir. Ayrıca açılan bir kargo poşetinin içinde çek olmaması durumunda, bu ambalaj her zamana yenisi ile kolayca değiştirilebilmektedir. Kargo firmaları kaybolan gönderi sebebi ile sadece gönderi ücretlerini ya da çok cüzi zararları karşılamaktadır.”

HACİZ ŞOKU İLE KARŞILAŞABİLİYOR

Çek çalındıktan sonra çeki alan kişilerin, sıklıkla gayri faal hale gelmiş, uzun süredir ticari işlemi olmayan, tabela tabir edilen şirketler aracılığı ile bu çekleri, sanki kendilerine ciro edilmiş gibi hukuki işleme tabi tuttuğunu dile getiren Metin, “Hatta çoğu zaman suç şebekeleri mahkemelerden bu çeklerle ihtiyati haciz kararı almaktadır. Bu doğrultuda çek ile ilgili olan kişilere ani haciz uygulayarak çek bedellerini haksız olarak tahsil etmektedir. Çek yaprağını imza etmiş kişi, borçluluk haliyle hiçbir borcu olmayan kişiye çek bedelini ödemek zorunda kaldığı gibi, buna ek olarak çek kendisine ulaşmayan gerçek alacaklıya olan borcunun da devam etmesi nedeniyle ağır bir mağduriyet yaşamaktadır” ifadelerini kullandı.

KİME CİRO EDİLDİĞİ AÇIK BELİRTİLMELİ

Mağdurların açacakları davaların uzun yıllar sürdüğünü anlatan Metin, lehte sonuçlansa bile, bu sefer karşılarında tabela halde, hiçbir mal varlığı olmayan, içi boş şirketler yada muhataplar bulduklarını söyledi. Kullanılan şirketlerin genelde suç için tasarlanmış paravan şirketler olduğuna işaret eden Metin, şu uyarılarda bulundu:

“Bu suçlar konusunda farklı illerden savcılıkların iletişimle yapılan fiilleri münferit eylem değil, süreklilik kazanmış örgütlü suç faaliyeti olarak tasviri bir ihtiyaçtır. Ticaret Bakanlığımız 2019-2020 yılında çekler ve senetler ile ilgili dijital bir dolaşım sistemi üzerinde çalıştığını kamuoyuna bildirmişti ancak henüz yasal bir düzenleme oluşturulamadı. Bu çalışmanın tamamlanması gerekiyor. Ayrıca kargo yoluyla çek gönderiminden vazgeçmek gerekir. Başka seçenek yoksa sigortalı göndermeleri ve çek olduğunu beyan etmeleri, kargo teslim fişinde bu detayların yazılı olması önemli. Son olarak imza eden tarafın çeki kime ciro yaptığını açıkça belirttiği cirolama yönteminin tatbik edilmeli.”

İŞ DÜNYASI DİJİTAL ÇEK İSTİYOR

İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkanı Çetin Tecdelioğlu, son dönemde çek hırsızlığına ilişkin çok fazla şikayet aldıklarını söyledi. Uzun süredir çeklerin dijitale aktarılması için taleplerini dile getirdiklerini belirten Tecdelioğlu, bu konuda adım atılmasını beklediklerini ifade etti. Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, “Maalesef kendi şirketimizde de başımıza geldi. Çekleri bir şekilde dijitale döndürüp güvenliğini sağlamalıyız” önerisini yaptı. İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel de kendi şirketinde çekinin çalındığını söylerken, son dönemde çok fazla kaybolma ve çalınma vakası yaşandığını aktardı. Yasal sürecin çok uzun sürdüğünü anlatan Önel, iş dünyası olarak çeklerin dijitale tanımlanması noktasında bir altyapı geliştirilmesini beklediklerini sözlerine ekledi.

patronlardunyasi.com