Zeugma Puzzle'ı tamamlanıyor: Açık hava müzesi 2025'ten itibaren ziyarete açılacak

Özlem ERMİŞ BEYHAN-GAZİANTEP

Türkiye’nin dört bir köşesinde toprağın altından tarih fışkırıyor ancak doğru şekilde kazılması ve çıkanların değerinin bilinmesi şart… Zeugma Antik Kenti gibi. 1998 yılında Çingene Kızı’nın bulunması sonrasında kaderi değişen Zeugma, Gaziantep’in de bölgenin turizm başkenti olmasında etkili oldu. Şimdi şehre her gelenin mutlaka görmek için gittiği Gaziantep Zeugma Mozaik Müzesi’nin yanında Zeugma Kazı alanında Muzalar Evi de bir açık hava müzesi olarak ziyaretçileri ağırlamaya hazırlanıyor. Muzalar Roma Evi’ndeki nihai restorasyon ve konservasyon çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Geleceğe Miras Projesi kapsamında sürdürülüyor.

İş Bankası, 2000 yılından beri katkı verdiği Zeugma Antik Kenti kazılarında Muzalar Evi’ndeki mozaiklerin açık havada sergilenebilmesine ve ziyaretçilerin tur rotasının belirlenmesine katkı sağlayan koruyucu yapı inşa çalışmalarına destek oluyor. Zeugma’nın simgesi Çingene Kızı mozaiği ile ilgili de heyecan verici bir gelişme yaşanıyor. Kazılarda görev alan Prof. Dr. Kutalmış Görkay’ın verdiği bilgiye göre Mozaiğin iki parçası daha yurtdışında bulundu. Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi şimdi bu iki parçanın yurtdışından getirilmesi için çalışma yürütüyor.

FIRAT NEHRİ ÜZERİNDEKİ ZEUGMA ‘GEÇİT’ ANLAMINA GELİYOR

Zeugma; Gaziantep’in Nizip ilçesinin 10 km doğusunda, Fırat Nehrinin kenarında tepeler üzerine kurulmuş bir kent. Fırat Nehri'nin üzerinde yer alan stratejik öneme sahip bir geçit noktasında bulunan kent, MÖ 31’den itibaren Roma’ya bağlanarak adı geçit-köprü anlamında “Zeugma” adını almış.

Zeugma bir mozaik kenti ve yıllarca define avcılarının hedefi olmuş. 1998 yılındaki kazıda Çingene Kızı mozaiğinin bulunmasının ardından mozaiğin yurtdışına kaçırılan bazı parçaları ABD’den ülkemize geri getirilmişti. Şimdi “bulmacanın” iki parçasının daha yurtdışından getirilmesi için çalışma yürütülüyor.

KAÇAKÇILAR SAYESİNDE TARİH 100 YIL GERİ GİTTİ

Kazılar sırasında önemli bir keşif daha yapıldı: Prof. Dr. Kutalmış Görkay’ın verdiği bilgiye göre bölgede kaçakçıların çaldığı bir mozaiğin altında, mozaik artık olmadığı için imkan bulunarak yapılan çalışmada, bölgenin tarihi yaklaşık 100 yıl önceye çekildi.

Zeugma kazı alanını, kazılarda büyük emeği olan Prof. Dr. Kutalmış Görkay ile birlikte gezdik.

Bölgede kazılar devam ediyor. Toprak altında kalan evler teker teker çıkarılıyor. Şimdilik sadece bir elin parmakları kadar ev gün yüzü görmüş ancak Prof. Gökay toprak altında bine yakın ev daha olduğunu anlattı. Bin ev, binlerce mozaik demek ancak hemen hepsi çıkarılmalı mı? Mozaikleri çıkarmak yeterli değil, hava ile temasları sonrası korunmaları için de büyük emek ve yatırım gerekiyor.

MOZAİKLERİN HER BİRİ BİR FİLM AFİŞİ GİBİ

Zeugma sadece bir geçiş alanı olarak değil farklı kültürlerin harmanlandığı ve yeni sentezlerin oluştuğu, bu kültürlerin izlerini barındıran bir merkez olarak ortaya çıkan bir antik kent... Zeugma’da yürütülen arkeolojik çalışmalarla çıkarılan mozaik eserler, geçmişte kalmış ve günümüzde bilinmeyen arkeolojik hikâyeleri ortaya çıkarıyor, tiyatro oyunlarının hikayelerini betimliyor. Her bir mozaik, dönemin popüler hikayelerini ortaya koyan bir film afişi gibi, geçmişin kültürünü bugüne taşıyor…

İŞ BANKASI VE ESİN PERİLERİ

Zeugma’nın Doğu Konut Sektöründe yer alan Muzalar Evi de Zeugma’daki farklı kültürlerin izlerini yansıtan güzel örneklerden. 2007 ve 2019 yılları arasında Birecik Barajı rezervuarının hemen kenarında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmış olan Muzalar Evi, yaklaşık 12mx30m boyutlarında dikdörtgen bir plan gösteriyor. Bir odasının tabanında bulunan mozaik üzerinde, Klasik Yunan eğitiminin vazgeçilmez parçası olan lirik şiir, tarih, müzik, astronomi ve felsefe gibi konuların esin perileri sayılan dokuz Muza betiminden dolayı bu konut arkeologlar tarafından “Muzalar Evi” olarak adlandırıldı.

Muzalar Evi’nin ana avlusunda Zeugma’daki diğer konutlarda da sıkça rastlanan Klasik Yunan Mitolojisinde denizlerin yaratıcı tanrı ve tanrıçası Okeanos ve Tethys betimleniyor. Çeşitli deniz canlıları ve balıklarla birlikte oldukça zengin bir şekilde resmedilmiş bu avlu mozaiğinin köşelerinde, yunus balıkları üzerinde balık tutan Eros figürleri yer alıyor.

Zeugma Antik Kenti’ne ilk olarak 2000 yılındaki kazılar sırasında katkıda bulunan İş Bankası, daha sonra kentin en iyi korunmuş Roma konut örneklerinden biri olan Muzalar Evi’ndeki kazı çalışmalarını desteklemiş. 2007 yılında başlayan, Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kutalmış Görkay başkanlığındaki ekip tarafından gerçekleştirilen kazılara İş Bankası 2012’den itibaren destek vermiş. Muzalar Roma Evi’ndeki nihai restorasyon ve konservasyon çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Geleceğe Miras Projesi kapsamında sürdürülüyor. Muzalar Evi’ndeki kazı çalışmaları 2019 yılında

tamamlandı, 2012-2019 yılları arasında yapılan arkeolojik kazılarda 938 eser gün yüzüne çıkarılarak Gaziantep Arkeoloji Müzesi’ne kazandırıldı.

2025 YILINDA ZİYARETÇİLERE AÇILACAK

İş Bankası, şu anda da Gaziantep Valiliği tarafından yürütülen hem Muzalar Evi’ndeki mozaiklerin dış koşullardan korunması hem de ziyaretçilerin tur rotasının belirlenmesine katkı sağlayan koruyucu yapı inşa çalışmalarına destek oluyor. Muzalar Evi’nin muhteşem bir açık hava müzesi olarak 2025 yılında ziyaretçilere açılması hedefleniyor.

patronlardunyasi.com