Türkiye 22 yıllık dönemde küresel sermayenin gözdesi olmayı başardı: 316 milyar dolar kâr transferi
Türkiye, siyasi ve ekonomik alanda en köklü dönüşümleri yaşadığı son 22 yıllık dönemde küresel sermaye açısından dünyada en gözde finansal yatırım alanlarından biri haline gelirken, uluslararası yatırımcılar, finans kurumları ve sıcak para fonlar eliyle dışarıya rekor düzeyde kaynak transfer etti.
2003 başından bu yılın eylül sonuna kadar olan dönemde uluslararası yatırımcıların Türkiye’ye, doğrudan yatırım, portföy yatırımı, dış kredi kullanımı ve mevduat şeklinde kaynak girişleri de bu alanlardan elde ederek dışarıya yaptıkları kaynak aktarımları da yüksek hacimlere ulaştı. Anılan yaklaşık 22 yıllık dönemde söz konusu yatırım mecraları için toplam 925,5 milyar dolar sermaye getiren yabancılar bu alanlardan 315,7 milyar dolarlık kâr ve faiz transferi gerçekleştirdiler ve halen Türkiye’de stok değeri olarak 672,9 milyar dolarlık varlığa sahip durumdalar. Bu dönemde Türkiye’ye yabancı sermaye girişleri iniş çıkışlı bir seyirle belli dönemlerde zirve yaparken, uluslararası yatırımcıların kâr marjı son on yılda daha da arttı.
22 YILDA GELEN DIŞ SERMAYE
Merkez Bankası ödemeler dengesi verilerinden yapılan hesaplama Ocak 2003-Eylül 2024 döneminde Türkiye’ye toplam 925 milyar 486 milyon dolarlık bir yabancı sermaye girişi olduğunu gösteriyor.
Bunun 441 milyar 225 milyon dolarla büyük bölümünü, küresel sermayenin Merkez Bankası, Türk bankaları, hükümet ve Türk özel sektörüne açtıkları krediler ve özel sektörün kullandığı ticari krediler ile yurt dışı yerleşiklerin Merkez Bankası’nda açtıkları efektif ve mevduatlar için getirdikleri sermaye oluşturuyor. Bu dönemde uluslararası sermayenin gayrimenkul alımları da dahil doğrudan yatırım için Türkiye’ye getirdikleri sermaye 270 milyar 213 milyon dolara ulaşıyor. Yabancıların Borsa’da Türk hisselerine ve Türk devlet ve özel sektörünce ihraç edilen borçlanma senetlerine yatırım için portföy yatırımı şeklinde getirdikleri sermayenin bu dönemdeki toplam hacmi de 214 milyar 48 milyon dolar.
315,7 MİLYAR DOLARLIK KÂR TRANSFERİ
2003 başı ile bu yılın eylül sonu arasındaki dönemde küresel sermayenin Türkiye’deki yatırımlarından elde ederek dışarıya aktardığı kâr ve gelirlerin hacmi 315 milyar 672 milyon dolara ulaştı.
Yabancıların Merkez Bankası’ndaki efektif ve mevduatları ile Merkez Bankası, bankalar, hükümet ve özel sektöre açtıkları krediler ve ticari kredilere ödenen faizlerin 22 yıllık tutarı 142 milyar 53 milyon dolarla bu dönemdeki transferlerin en büyük bölümünü oluşturdu. 2003’te 4,5 milyar dolar olan söz konusu faiz giderlerinin tutarı, 2023’te 10,6 milyar dolarla bu dönemdeki en yüksek yıllık hacme ulaştı. Söz konusu transferlerin bu yılın ocak-eylül döneminde 9 milyar 313 milyon dolara ulaşan tutarının yılın tümünde 12 milyar doları aşması bekleniyor.
SICAK PARAYA 100 MİLYAR DOLAR
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, aynı dönemde; “sıcak para” olarak adlandırılan kısa vadeli spekülatif yabancı sermayenin portföy yatırımlarından kazanıp yurt dışına aktardığı tutar ise 99 milyar 953 milyon dolara ulaştı. Buna göre, parayla para kazanmak için getirdikleri sermaye ile Borsa ve tahvil, bono gibi borçlanma senetlerine yatırım yapan sıcak paracılar Türkiye'de, katma değer ve istihdam yaratan, milli gelire doğrudan katkı yapan ve cari açığın sağlıklı finansmanı açısından önem taşıyan doğrudan yatırımları yapanlara göre daha kârlı çıktı.
Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarından yaptıkları kâr transferlerinin 2003’te 2,6 milyar dolar olan yıllık tutarı 2005’te 3 milyar doları, 2014’te 4 milyar doları, 2017’de 5 milyar doları, 2020’de 6 milyar doları, 2023’te 7 milyar doları aştı. Bu yıl daha ilk dokuz ayda da 6,5 milyar dolar olan söz konusu transferlerin, yılın tümünde ise tüm zamanların en yüksek düzeyine ulaşması bekleniyor.
DOĞRUDAN YATIRIMLARDAN 62,8 MİLYAR DOLAR
Yabancılar bu dönemde fabrika ve tesis kurma ya da satın alma şeklinde Türkiye’de yaptıkları doğrudan yatırımlarından toplam 62 milyar 751 milyon dolarlık kâr transferi gerçekleştirdiler.
Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi veri seti, doğrudan yatırım girişlerinin yıllar itibarıyla iniş çıkışlı bir seyir izlerken mevcut yatırımlardan yapılan kâr transferlerinin sürekli artan bir grafik izlediğini gösteriyor. 2003’te 643 milyon dolar olan, 2004’te 1 milyar doları, 2007’de 2 milyar doları, 2013’te 3 milyar doları, 2021 yılında 4 milyarı aşan tutarının, 2022 ve 2023’te bu düzeyi koruduğu, bu yıl ise daha ilk dokuz ayda da 4,5 milyar dolar olarak gerçekleştiği dikkati çekiyor.
YABANCIYA 10,9 MİLYAR DOLAR ÜCRET ÖDEMESİ
Bu arada; Türkiye’de çalışmakta olan yabancı uyruklulara ödenen ücretler de yurt dışına kâr transferi niteliği taşıyor. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) sistemine kayıtlı yabancı çalışan sayısı ve ücret verileri baz alınarak yapılan hesaplama, söz konusu ödemelerin Ocak 2003-Eylül 2024 döneminde gerçekleşen toplam tutarının 10 milyar 915 milyon dolar olduğunu gösteriyor. İlk kez 2005 yılında 108 milyon dolar olarak istatistiklere giren ve yıllar itibarıyla giderek artan bir seyir izleyen söz konusu ödemelerin tutarı bu yılın ilk dokuz ayında 1 milyar 139 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Böylece; dış borç faiz ödemeleri, doğrudan yatırımlar ve portföy yatırımlarından kar transferleri ve yabancı uyruklulara ödenen ücretlerle birlikte 2003 başından bu yana olan dönemde Türkiye’den yurt dışına toplam kaynak transferi 315,7 milyar dolara ulaştı.
SON ON YILDA ARTAN KÂR ORANI
Küresel sermayenin Türkiye’ye getirdiği kaynak ile Türkiye’den yaptığı kâr transferlerinin dengesine bakıldığında, yabancılar açasından Türkiye’nin son on yılda daha cazip bir kazanç alanı haline geldiği görülüyor. Ocak 2003-Aralık 2014 arasında uluslararası sermaye tüm alanlarda yatırım için toplam 570,3 milyar dolar sermaye getirirken, aynı dönemde 141,9 milyar dolarla bunun yüzde 24,9’u oranında kâr transferi gerçekleştirdi. 2015 başından bu yana olan yaklaşık son on yıllık dönemde ise tüm alanlardaki sermaye yabancı sermaye girişi 355,2 milyar dolar olurken, aynı dönemde yabancıların kâr transferleri 173,8 milyar lira ile bunun yüzde 48,9’u düzeyine ulaştı. Yıllara göre gelen yabancı sermaye hacmi iniş çıkışlı bir seyir izlemekle birlikte son yıllarda daha az sermaye ile daha yüksek kâr transferi yaşandı.
MEVCUT YABANCI VARLIĞI 673 MİLYAR DOLAR
22 yılda Türkiye’ye getirdiği toplam sermayenin yaklaşık üçte biri kadar kâr transferi gerçekleştiren yabancılar, Türkiye’de halen, stok değeri olarak 672,9 milyar dolarlık bir varlığa sahip bulunuyorlar. Uluslararası yatırım pozisyonu bağlamında Türkiye’nin yükümlülüğünü oluşturan söz konusu varlıkların hacmi 2002 sonunda 149,8 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Son 22 yılda Türkiye’deki yabancı varlığı yüzde 349,2 oranında büyüdü.
Eylül sonu itibarıyla Türkiye’deki yabancı varlığının 362,8 milyar dolarla en büyük bölümünü, Türk kamu ve özel sektörüne açtıkları krediler, özel sektöre kullandırdıkları ticari krediler ile Merkez Bankası’ndaki efektif ve mevduatları oluşturuyor. Aynı tarih itibarıyla yabancıların Türkiye’deki doğrudan yatırımlarının hacmi 190,9 milyar, sıcak para fonların portföy yatırımlarının büyüklüğü de 33,7 milyar doları Borsa’da hisse senedi ve 85,4 milyar doları tahvil, bono gibi borçlanma senetlerinde olmak üzere toplam 119,1 milyar dolar düzeyinde.
patronlardunyasi.com
