BioNTech onkolojiye damga vurabilir: mRNA aşılarında Covid’den sonra sıra kanserde

The Financial Times’da yer alan habere göre, 43 yaşındaki Steve Haycock geçen yıl kalın bağırsağının büyük bölümünü aldırmıştı ancak doktorlar kendisine kolon kanserinin nüksetme ihtimalinin yüksek olduğunu söyledi. Yine de kişiye özel aşı denemesi sonuç verirse bir şansı olabilirdi.

Kişiye özel aşı, Alman Covid-19 aşılarının üreticisi BioNTech tarafından imal edildi. Şirket kanser hücrelerindeki mutasyonla ilişkili proteinleri tespit ederek Haycock’un bağışıklık sistemini bu hücreleri içeren yeni tümörlere saldırmaya yönlendirecek bir aşı tasarladı.

MALİYETLER VE REKABET

BioNTech ve Amerikalı rakibi Moderna’nın hisseleri 2021’de pandemi zamanı zirveyi gördükten sonra yaklaşık yüzde 80 değer kaybetmişti. Şimdi ikisi de toparlanmak için kanser aşılarına odaklanıyor. Covid ürünlerinin temelindeki mRNA teknolojisini kullanarak çok daha iyi sonuçlar almayı ve kanser tedavisinde yeni bir alana öncülük etmeyi umuyorlar.

Ancak kişiye özel aşı teknolojisi henüz emekleme aşamasında ve önlerinde birçok engel var. Her bir hastaya özel aşı üretmek maliyetli olacak ve tedarik zincirinde zorluklar çıkaracak. Öte yandan ilaç şirketleri de başka ilaç türleri üzerindeki çalışmalarda ilerleme kaydetti. Kanser tedavisi alanında rekabet giderek artıyor.

Oxford Üniversitesi bünyesindeki Churchill Hastanesi’nde sürdürülen Moderna deneyinin başında bulunan melanom (tehlikeli bir cilt kanseri türü) uzmanı Miranda Payne “Gelişmeler son derece cazip ve heyecan verici. Tüm ihtiyaç sahiplerine nasıl ulaştırılacağı sorusunu cevaplamak ise biraz zor” diyor.

Son yıllarda birçok şirket kanser aşısı benzeri ürünler geliştirmeyi denese de bunlar tümörlere efektif bir tepki verilmesini sağlamakta zorlandı. İleri evrelerdeki hastaların bağışıklık sistemi halihazırda zayıflamış olduğu için başarı şansı daha da düşüyor.

ARAŞTIRMAYA YATIRIM YAPTILAR

BioNTech ve Moderna başka şirketlerin başarısız olduğu alanda hedeflerine ulaşmak için kapsamlı kanser tedavisi portföyleri geliştirmeye çalışıyor. Covid-19 gelirleriyle güçlenen iki firma geçen yıl rekor seviyede Ar-Ge harcaması yaptı.

BioNTech’in İngiltere Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) denemesi kapsamında Haycock’a sunduğu ürünün piyasaya çıkmasına yıllar var. Moderna’nın vücudun başka bölgelerine de yayılabilen melanom türü cilt kanserine karşı geliştirdiği aşıya dair çalışmalarda ilaç şirketi Merck ile işbirliği yapıldı ve denemeler daha ileri aşamada.

 

mRNA bağışıklık sistemine Covid-19’u tanımayı ve onunla savaşmayı öğretmişti. Benzer şekilde bağışıklık hücrelerinin belli bir kişinin kanserindeki mutasyonlara özgü neoantijen adlı proteinleri tanımasını sağlayabilir.

Her Moderna aşısı kişiye özel yapılıyor. En uygun 34 neoantijenin seçilmesi için her hastanın tümörüne genomik dizileme uygulanıyor. Ardından aşı bağışıklık sistemini neoantijenleri tanımaya ve gelecekte onları içerecek kanser hücrelerine saldırmaya yönlendiriyor.

Haycock’un tedavisi için kullanılan BioNTech aşısı ilaç şirketi Roche’a bağlı Genentech ile birlikte geliştiriliyor. Burada da benzer bir yöntemle sayıları 20’ye kadar çıkan neoantijen seçiliyor.

PANDEMİDEN ÇOK ÖNCE BAŞLADILAR

BioNTech dünyada Covid sayesinde ünlenmiş olsa da 2008 yılında kurulduğundan beri esasen kansere odaklanıyor. Financial Times’a konuşan BioNTech CEO’su Uğur Şahin “En önemli yeniliğimiz mRNA aşılarını kişiye özel hale getirmek” diyor.

Moderna CEO’su Stéphane Bancel de pandeminin son döneminde çalışanlarına “10 yıl sonra insanlar pandemide yaptıklarımızı unutmuş olacak çünkü dünyanın en etkili kanser ürününe sahip şirketlerinden biri olarak tanınacağız” demişti.

NÜKSETME RİSKİ YÜZDE 49’A İNDİ

Haziran ayında Moderna’nın cilt kanseri aşısı denemelerinin orta aşamasından gelen olumlu veriler kişiye özel aşıların gerçek olmaya ilk kez bu kadar yaklaştığını gösteriyor. Bancel “Bazı yatırımcılar şüpheci yaklaşsa da bu bilimsel bir iş” diyor.

Merck’e ait Keytruda adlı ilaç kansere karşı bağışıklık sistemini güçlendirmekte oldukça etkili. Keytruda verilen ileri evredeki 157 melanom hastasına Moderna aşısı da yapılınca ölüm veya nüksetme riski yüzde 49 düştü. Moderna şimdi Merck liderliğinde aşı denemelerinde son aşamaya yaklaşıyor.

Ürünleri Keytruda gibi tedavilerle birleştirmek aşıların potansiyelini tam olarak kullanmakta hayati önem taşıyabilir.

SATIŞ REKORU

Merck’e ait ilaç, kontrol noktası inhibitörleri olarak bilinen immünoterapi (bağışıklık artırıcı tedavi) yöntemlerinin en başarılı örneği. Cilt kanserinden ölümlerin yüzde 75’inin nedeni olan melanomun ilerlediği hastalarda kullanılmasına ilk kez 2014 yılında ABD Gıda ve İlaç Dairesi tarafından onay verilen Keytruda şimdilerde meme, akciğer, kan ve cilt de dahil olmak üzere 17 kanser türüne karşı kullanılıyor. Geçen yıl 25 milyar dolarlık satışla dünyanın en çok satan ilacı oldu.

Warwick Üniversitesi’nden onkoloji profesörü Lawrence Young kontrol noktası inhibitörlerinin bağışıklık sistemi hücrelerinin üzerindeki “blokajı kaldırdığını” söylüyor. Böylelikle bağışıklık hücreleri tümörlere yeniden saldırabiliyor. Ardından aşılar bu hücrelere kanseri hedef almasını söylüyor.

Hastaların sadece yüzde 20 ila 40’ı ilaçlara cevap verse de uzmanlar aşılarla birlikte bu oranın yükselebileceği görüşünde.

ICG Life Sciences’dan onkoloji uzmanı Peter Kiener, “İkisini birlikte kullanmak bilimsel açıdan çok mantıklı. Tedavinin yanına tolere edilebilen bir aşı ekleyince hastanın tepki verme oranını yüzde 20-30’lardan yüzde 50-60’lara çıkarabiliyorsunuz. Bu da hastalığın tedavisine muazzam bir etki yapıyor” diyor.

BioNTech de kişiye özel melanom aşısını Keytruda ile birlikte sunmak için denemeler yapıyor. Ama şirket Regeneron’un ürettiği kontrol noktası inhibitörüyle beraber kullanılacak bir melanom aşısı daha geliştiriyor. BioNTech geçen ayki açıklamasında aşı yapılan hastalardaki tümörlerin sadece standart tedavi görenlere kıyasla daha fazla küçüldüğünü söyledi ancak ayrıntılı sonuçlar yayınlanmadı.

Kişiye özel yaklaşımın da eksileri var. Warwick’ten onkoloji profesörü Young “Tümörden örnek alıp genom dizilimi yapmak ve ısmarlama aşı üretmek çok pahalı. Kişiye özel yaklaşım heyecan verici ve temel ilke olsa da daha genel bir yaklaşım da mümkün” diyor.

BioNTech iki stratejiyi de deneyenlerden: Regeneron’la birlikte geliştirdiği melanom aşısı sadece dört melanom antijeni içeren “satışa hazır” seviyede bir ürün. Bu dört antijenden en az biri melanomların yüzde 90’ında bulunuyor. Bu ürün daha ucuza mal olsa da isabet konusunda Moderna’nın gerisinde.

BioNTech mRNA kanser aşıları için şu an sekiz deney yürütüyor. Akciğer, pankreas ve kolorektal kanserler için kişiye özel aşılar da buna dahil.

Ama Moderna piyasaya ilk çıkan olacak gibi görünüyor. Aşıların melanom üzerindeki potansiyel etkisini gösteren şirket en yaygın akciğer kanseri türü ve başka bir cilt kanseri tipi için yaptığı aşı testlerinin de üçüncü fazında. Henüz başlangıç aşamalarında olan böbrek ve mesane kanseri denemeleri de devam ediyor.

Moderna ayrıca kanser aşısını erken evredeki kanser hastalarında tek tedavi olarak kullanıp Keytruda ile birleşik terapiye gerek bırakmamayı planlıyor.

Moderna Ar-Ge Başkanı Stephen Hoge “Merck ile beraber hedefimiz kanser aşısını her yere taşımak ve kontrol noktası inhibitörleri kadar yaygınlaştırmak” diyor.

ŞAHİN: FİYAT DÜZENLEMESİ GEREK

Uğur Şahin ilaçların bugünkü immünoterapilerden daha pahalı olmasını beklediğini ve fiyatların sağlık hizmeti sistemlerini zorlamayacak şekilde düzenlenmesi gerektiğini söylüyor.

Şahin “Sadece tıp alanındaki büyük ihtiyaca gerçekten cevap verirlerse ve örneğin metastaz yapan kanseri önleyerek ilgili maliyetleri aşağı çekerse pahalı olmaları kabul edilebilir” diyor.

Kanserin nüksetmesini daha az maliyetle önleyebilecek alternatiflerin bulunduğunu söyleyen uzmanlar da var.

2023 yılındaki bir araştırmaya göre ileri melanom hastalarına ameliyatın sadece sonrasında değil hem öncesinde hem sonrasında Keytruda vermek de kanserin nüksetmesini geciktirebiliyor. İlacı ameliyat öncesi ve sonrası alan hastaların dörtte üçünde kanser iki yıl boyunca nüksetmedi. Sadece ameliyat sonrası Keytruda kullananlarda bu oran yüzde 50’ydi.

GENÇ HASTALARDA DAHA ETKİLİ OLABİLİR

Merck aşıların belli kısıtları olduğunu kabul ediyor. Şirketin tıptan sorumlu başkanı Eliav Barr “Bu terapinin zayıf karnı bağışıklık sisteminin kusursuz işleyişini gerektirmesi. Aksi halde immün tepki gelmiyor” diyor.

Bu da genç hastaların ilaçtan daha fazla yararlanabileceği anlamına geliyor. Üstelik melanomla ilgili etkileyici verilere karşın uzmanlar aşıların diğer kanserlere karşı veya başka yöntemler olmadan tek başına kullanıldığında ne kadar işe yarayacağından emin değil.

Hem BioNTech hem de Moderna son yıllarda ciddi mesafe katetti. Moderna CEO’su Bancel faz 3 denemesi tamamlanır tamamlamaz onay sürecinin hızlanması için ABD İlaç ve Gıda Dairesi’ne başvuracaklarını söyledi. Onay önümüzdeki yılın başlarına yetişebilir.

BioNTech’in ürünleri için biraz daha zaman gerekebilir ancak Şahin de 2026 itibarıyla yeni kanser tedavilerini, 2030’a kadar ise kişiye özel aşıyı piyasaya çıkarmayı umduklarını ifade ediyor. Bu ürünlerin Keytruda gibi kontrol noktası inhibitörleri kadar etkili olacağına inanıyor.

HASTA NE DİYOR?

Uğur Şahin “Bunun sadece yeni bir ürün değil aynı zamanda yeni bir konsept, yeni bir teknoloji olduğunu unutmayalım. Aşılar en çok şüpheyle yaklaşılan tedavilerden biri ancak giderek daha fazla insanın bu yönteme umutlu baktığını görüyorum” diyor.

Onlardan biri de aşı için gittiği yaklaşık 20 seanstan sekizincisinde olan Haycock. “Hayatıma kanserin geri dönüşünün an meselesi olduğu düşüncesiyle devam ediyordum. Şimdiyse aşı işe yararsa endişelenecek fazla bir şeyimin kalmayacağını düşünüyorum” diyor. 

1 TRİLYON DOLARLIK YARIŞ

Financial Times gazetesi, kanser tedavisindeki son bilimsel gelişmelere ve bu çabaların ekonomik karşılığına eğilen üç sayılık bir dosya hazırladı. BioNTech ve Moderna’nın aşılarda geldiği aşamayı anlatan bu yazının dışındaki iki makale şunlar:

-Serinin ilk yazısının başlığı “Kanseri çözmenin maliyeti: 1 milyon dolarlık tedavi yarışı.”

-“İlaç gruplarının son on yılda onkoloji ilacı geliştiren şirketleri satın almak için neredeyse 1 trilyon dolar harcamasına rağmen, kolon ve beyin kanseri gibi türlerin yanı sıra pankreas kanseri için de iğneyle kuyu kazar gibi tedavi keşfetme mücadelesi sürüyor” diyen yazı alandaki rekabeti anlatıyor.

-“Pahalı yeni kanser ilaçları hastalara umut veriyor ancak sağlık bütçeleri üzerinde baskı yaratıyor” başlıklı üçüncü sayı ise tıbbi atılımlarla beraber, politika yapıcıların yüksek bedeller nedeniyle zor kararlarla karşı karşıya kaldığını anlatıyor.

patronlardunyasi.com