Voiser’ın kodları Kariye’yi anlatıyor

Eyüp SERBEST

İçerisinde imparatorla ters düşmüş Patrik Germanos ile 742’de İmparator 5. Konstantin’e karşı ayaklanınca idam edilen Baktangios’un mezarlarının da bulunduğu Kariye Camisi, günümüzde halen gizemini koruyor. Asıl ismi, ‘taşra’ anlamına gelen Khora’dan türeyen Kariye’nin yapım tarihi ve kim tarafından yaptırıldığıyla ilgili net bir bilgi de bulunmuyor. 

FAHİŞE İMPARATORİÇENİN KOMUTAN AMCASI

Kariye’yi kimin yaptırdığıyla ilgili senaryolardan ilki, Aziz Thedoros’un 9’uncu yüzyılda yazdığı biyografisinde anlatılır. Aziz Thedoros’a göre, Khora’yı, fahişelikten imparatoriçeliğe terfi eden, İmparator I. Ioustinianus’un eşi Theodora’nın ünlü bir komutan olan amcası Thedoros, 536 yılında yaptırmıştı. Ancak tarihçiler, Theodora’nın ünlü bir komutan amcası olma ihtimalini pek de kabul etmez. Üstelik İmparator Ioustinianus dönemini anlatan tarihçi Prokopius, bu bölgedeki bir kilise ya da manastırdan söz etmemiştir. Bir diğer görüş ise, manastırı Heraclius’un generali olan Krispos’un inşa ettirdiğidir.

BEŞ KEZ YENİDEN YAPILDI

İlk kilisenin ne zaman yapıldığı bilinmese de günümüzdeki yapının aynı yere üçüncü kez inşa edildiği konusunda bilim insanları hemfikirdir. İlk hali, tasvir kırıcılık ‘ikonoklast’ dönemde resim karşıtları tarafından önemli ölçüde tahribata uğrayan yapı, ikonaklast dönemin ardından 813 yılında Filistin’den gelen başpapaz Mikhail Synkellos tarafından adeta yeniden inşa edildi. Synkellos 845’te öldükten sonra buraya gömüldü.

Tarihler 11’inci yüzyılın son çeyreğini gösterdiğinde Komnenos Ailesi, Doğu Roma tahtındadır. Aile, neredeyse tamamen yıkılmış Kariye’yi yeniden inşa etti. Yapım maliyetini İmparator Aleksius Komnenos’un kayın validesi Maria Doukaina karşıladı. Birçok Komnenos hanedanlığı dönemi yapısı gibi bu yapı da Kurtarıcı İsa’ya adandı. Ancak I. Aleksios’un küçük oğlu Isaakios Kommenos, 1120 yılında manastırı bilinmeyen bir nedenle neredeyse baştan inşa ettirdi.

LATİNLER TARAFINDAN YAĞMALANDI

Katolik Latinler ve Venediklilerin, 1204-1261 yılları arasında gerçekleşen 4. Haçlı Seferi’nde diğer kiliseler gibi burayı da istila etmesi ve yağmalaması sonucu Kariye fazlasıyla zarar gördü. Kütüphanesinde tek bir kâğıt parçası bile bırakılmadı.

SON HALİ 1321 YILINDAN KALMA

Latin istilasının 1261 yılında sona ermesinin ardından, İstanbul’un 1453’teki fethine kadar imparatorluk tacı Palaiologos Ailesi’nde kaldı. Palaiologos Ailesi’nden ilk imparator Mikhael Palaiologos pek de dindar sayılmazdı. Ancak ondan sonra imparator olan II. Andronikos Palaiologos çok koyu bir Ortodoks’tu. İmparator 1316 yılında Kariye’yi restore etmesi için akrabası Metokhites’i görevlendirdi. Manastırın restorasyonu 1321 yılında tamamlandı ve içerisine, dünyanın başka hiçbir yerinde eşi olmayan şimdiki mozaikler yapıldı.

KARİYE’Yİ HİÇ BIRAKMADI

1321’de imparator II. Andronikos’a karşı başlayan iç savaş, 1328 yılında torunu III. Andronikos tahta oturuncaya kadar sürdü. Yeni imparator tarafından sürgüne gönderilen Metokhites, damadının yardımıyla Konstantinopolis’e dönünce doğruca Kariye’ye gidip rahip oldu ve Rahip Theoleptos adıyla yaşadı. Vefatından sonra Kariye’ye defnedildi.

KARİYE’DE NELER VAR?

Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde Kariye Camisi’nin eşsiz mozaikleri korundu. Kariye’de Anna ve Yoahim’in Buluşması, Azize Anna’ya Müjde, Deisis, Eflatun Yün Çilesi, İsa ve Ataları, Hz. İsa, Kırda Yohakim, Meryem ve Ataları, Meryem’e Müjde, Meryem’in Bir Melek Tarafından Beslenmesi, Meryem’in Doğumu, Meryem’in Yedi Adımı, Meryem’in Sevilmesi, Meryem’in Takdis Edilmesi, Meryem’in Tapınağa Takdimi, Meryem’in Yusuf’a verilmesi, Meryem’in ölümü, Metekhites’in Kilise’nin Maketini İsa’ya Sunması, Pantokrator İsa, Yakup’un Merdiveni ve Yakup’un Melekle Güreşi, Yohakim’in Tapınak’tan Kovulması, Yol Gösterici Meryem Mozayiği, Yusuf’un Meryem’i Eve Götürmesi ve Zekeriya’nın Duası olarak isimlendirilen eşsiz mozaikler bulunuyor.

CEPTEKİ REHBER TEK TEK ANLATIYOR

Daha önce Ayasofya’da da dijital bir rehber hazırlayan Voiser Teknoloji, bu kez Kariye Camisi’nin mozaikleri üzerinde çalıştı ve dijital bir rehber hazırladı. Kariye Camisi’nin girişine yerleştirilen QR kodlar sayesinde ziyaretçiler telefonlarını kullanarak 10 farklı dilde eserler hakkında yazılı bilgilere ulaşabiliyorlar. Aynı zamanda, zarar görmüş tarihi eserler, telefon kameraları aracılığıyla ziyaretçilere orijinal hallerinde sunuluyor. 1500 yıllık tarihi bir yapıyı bu tür bir teknolojiyle buluşturmak, yalnızca geçmişin izlerini günümüze taşımakla kalmıyor aynı zamanda ziyaretçilere modern bir deneyim sunarak kültürel mirasın değerini daha da anlamlı hale getiriyor.

patronlardunyasi.com