Uçak rötarları gözleri hava kontrolörlerine çevirdi

Murat KAYA

Bugünlerde uçakla seyahat edenler,  büyük ihtimalle rötarlı uçuş gerçekleştirdi. Ülkenin dört bir yanındaki hava limanlarında, iptal edilen uçuşlar,  terminalde bekleyen gergin kalabalıklar, görevlilerle tartışan yolcular, dakikalarca havada tur atan uçaklar, valizlerini teslim almak için saatlerce bekleyenler ve daha bir çok sorunla ilgili haberler gündemi meşgul etti. 

HTK, HTK-SEN VE İAÇ

Tartışmalar özellikle THY şirketi Ajet’te yaşanan rötar ve aksamalar üzerinden sürdürülse de PD, Türkiye’deki bütün havalanlarını, şirketleri ve uçuşları ilgilendiren sorunun ana kaynağını araştırdı. Bu araştırmada karşımıza Hava Trafik Kontrolörleri (HTK),  Türkiye Hava Trafik Kontrolörleri Sendikası (HTK-SEN) ve belki de ilk kez duyulan İAÇ (İnisiyatif Almadan Çalışma) terimi çıktı. 

KAOSUN KAYNAĞI HTK’LER Mİ?

Özellikle son dönemlerde bazı meydanlardan uçakla seyahat etmenin rötarlar nedeniyle tam bir eziyete dönüşmesi büyük tartışmaları da beraberinde getirdi. Yaşanan kaosun kaynağı olarak işaret edilen hava trafik kontrolörlerinin ise, kazanılmamamış hakları verilmediği için isyanda oldukları ve geçen sene hafif bir tınıyla başlattıkları İAÇ eylemlerine son dönemde ağırlık verdikleri biliniyor. 

HTK’Yİ BU DENLİ ÖNEMLİ KILAN İŞİ NE?

Teknolojik gelişimin çağ atladığı ve uçuş sayılarının on binleri bulduğu günümüz dünyasında hava araçlarının, birbirlerine çarpmadan yönlendirilmesi ve gecikme yaşanmadan varacağı yere ulaştırılması zaman ve ekonomi açısından önemli bir hale geldi. 

İşte HTK’ler burada öne çıkıyor ve modern sistemlere rağmen, çok önemli bir iş yapıyorlar. Havadaki ve yerdeki trafiğin sorunsuz yönetilebilmesinde insan faktörünün çok önemli olduğu ve kontrolörlerin yaptığı işin çok dikkat gerektirdiği de inkar edilemez bir gerçek. 

SENDİKANIN  İAÇ EYLEMİ

HTK’ler ve rötarlar sayesinde gündemimize giren İAÇ ise İnisiyatif Almadan Çalışma anlamına geliyor. 
İnsanlar bu terimi yavaş yavaş tanımaya başladı. Hava trafik kontrolörleri inisiyatif almadan çalışmaya başladıktan sonra uçakla yolculuk yapan 7’den 70’e her insan bu gecikmeyi hissetti. Çünkü artık neredeyse rötarsız bir uçuş kalmadı. 

İAÇ KARARI GEÇEN YIL ALINDI

Rötarların ana sebebinin ise Türkiye Hava Trafik Kontrolörleri Sendikası (HTK-SEN) tarafından alınan İAŞ kararı. Grev yapmaları kanunen yasak olan HTK’ler için sendika, 26 Eylül 2023’te İAÇ adı altında bazı faaliyetler yapma kararı aldı ve bunu duyurdu. 

GECİKMELER YAŞANMAYA BAŞLADI

Kontrolörler de belirli rotalar dahilinde inisiyatif alarak hava trafiğini kullanma yetkilerini kullanmaya başladı. 9 hafta devam eden İAÇ sürecinde uçuş başına giden trafiklerde 5.6 dakika, gelen trafiklerde ise 6.39 dakika gecikmeler yaşandı. Bunun üzerine Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu ile yapılan görüşmelerde kontrolörlere zam yapılacağına dair söz alındığı iddia edildi. 

İŞLERİNİ İNİSİYATİF KULLANMADAN, KURALLARAS UYGUN YAPTILAR

İAŞ kararı sonrası, kazanılmış haklarını isteyen HTK’lar işlerini kurallar dahilinde, sadece olması gerektiği gibi yaptı. Uçuş trafiğini hızlandırmak için kendilerine tananın inisiyatif yetkilerini kullanmayıp risk almayan HTK’ler, uçuşların aksamaması için herhangi bir özveride bulunmadı. Önergeler, HTK’ların iş yüküne ve trafik yoğunluğuna bağlı olarak zaman kaybı yaşanmaması koşuluyla uçaklara mümkün olan en kısa ve direkt rotanın sunulmasını önermesine rağmen çalışanlar İAÇ kapsamında bu yetkilerini kullanmadı. 

EUROCONTROL GERÇEĞİ

HTK’ler, maliyeti Avrupa’daki tüm hava trafiğini yöneten Eurocontrol tarafından karşılanan bu haklarının verilmediğini iddia etti. Bu haklarının verilmemesi sebebi olarak da Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nı işaret etti. 

ÖZLÜK HAKLARI MADDESİ KAPSAM DIŞINA ÇIKARTILINCA EYLEM DOZAJI ARTTI

Geçtiğimiz günlerde Türk Sivil Havacılık Kanununda yapılan bir takım değişiklikler Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bunların içinde olması beklenen HTK’ların özlük haklarıyla ilgili madde ise son anda kapsam dışına çıkartıldı. Bu gelişme üzerine geniş kapsamlı bir İAÇ kararı alındı ve eylemin dozajı bugün yaşanan sorunları yaratacak kadar arttı. Yaz sezonunun başlaması, okulların kapanması ve bayramı tatili yoğunlukları da buna eklenince, yaşanan rötar ve gecikmeler çok daha fazla uzadı. 

SENDİKANIN TALEPLERİ: EK GÖSTERGE, PİLOTLARLA AYNI HAKLAR

Sorunun hızlı şekilde çözülmesi ve İAÇ’nin sona erdirilmesi için sendikanın iki temel talebi olduğu belirtiliyor. Bunlar; kontrolörler için ek göstergenin 4200’e çıkarılması ve ek ödeme, tazminat gruplarında kontrolörlerin pilotlarla aynı grupta yer alması. Bu taleplerinin kabul edilmesinin devlete ekstra yük getirmeyeceğini aktaran sendika yetkilileri, aksine hazinenin de kontrolörlerin ücretlerini karşılayan Eurocontrol ödemelerinin vergisini yüzde 35 oranında alması nedeniyle ekstra para kazanacağını önü sürüyor. Sendika, Türkiye’nin bu kararı almadığı her yıl için 1.4 milyar avro kaybettiği ve hazinenen kasasına girebilecek yıllık 500 milyon dolarlık verginin de yok sayıldığına dikkati çekiyor. 

EUROCONTROL SİSTEMİ

Youtube’de yayın yapan Boarding Info’dan edinilen bilgilere göre, dünyanın tüm hava şirketleri, hava sahansını kullandıkları her ülkeye para ödüyor. Bu para Eurocontrol isimli kuruluş tarafından toplanıyor. Uçak ağırlığına, kat edilen mesafeye bağlı parametreler üzerinden yapılan hesaplamalarla ülkelerin geçiş ücretleri her ay avro olarak toplu şekilde o ülkelere gönderiliyor. 

TÜRKİYE UÇAK BAŞINA 32 AVRO KAZANIRKEN BU ORAN MOLDOVA’DA 229 AVRO

Bir milyon kilometrelik devasa hava sahasına sahip olan Türkiye de bir Eurocontrol üyesi ve  41 ülke arasında en yoğun kullanılan ikinci hava sahasına sahip. Ancak Türkiye’nin uçuş başına düşen gelir konusunda ise en alt sıradaki ülkeler arasında yer alması gözden kaçmıyor. 

Temmuz 2024 rakamlarına göre Türkiye hava sahasını kullanan her uçak için ortalama 32 avro kazanıyor. İngiltere uçak baŞına 89, Hollanda 95, Fransa 71 avro kazanıyor. Çok küçük bir hava sahasına sahip Moldova ise uçak başına 229 euro isviçre de yaklaşık 120 avro para kazanıyor. 

HTK’LERİN DHMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BÜNYESİNDE OLMASI DA İSTENMİYOR

HTK’lar DHMİ Genel Müdürlüğü çatısı altında istihdam ediliyor olsa da maaşları ve emeklilik primleri gibi maliyetlerinin tamamı Eurocontrol tarafından karşılanıyor.  Türkiye’de Eurocontrol’den gelen para sadece seyrüsefer kontrollerine verilebiliyor ve teknik personelin bu kuruluştan gelen parayı alma hakkı bulunmuyor. Bunun nedeni olarak da DHMİ  ile hava seyri seferinin aynı çatı altında faaliyette bulunması gösteriliyor. 

HTK’ler bu sorunu da dillendirerek, iki kurumun ayrılması ya da Eurocontrol’den gelen paranın sadece hava kontrolörlerine verilmesi talebinde bulunuyor.
 
MAAŞ DENGESİ KAYGISI

Eurocontrol’den gelen paranın HTK’lere dağıtılmasının yanı sıra alt yapı çalışmalarına da harcanması gerektiği belirtiliyor. Türkiye’de ise dağıtım yapıldıktan sonra kalan paranın Eurocontrol’e iade edilmesi şeklinde bir yol izleniyor. Büyük çıkmazın da buradan kaynaklandığı iddia ediliyor. 

HTK’lar iade yerine kalan paranın kendilerine dağıtılmasını isterken, yetkililer devlet memurları arasında maaş sakalasında çok ciddi bir dengesizlik yaratmaktan çekiniyor. 

“ERDOĞAN’DAN HAMLE GELDİĞİ” İDDİASI

Tüm bunlar yaşanırken Türkiye Gazetesi'nden Emrah Özcan’ın bugünkü haberinde,  Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, ilgili bakanlara bu işin ivedilikle çözülmesi, gereken neyse yapılması ve sorumluların hesaba çekilmesi talimatı verdiğini iddia etti.

Haberde, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un bir toplantıda, pasif eylem sebebiyle turizmin olumsuz etkilendiğini ve acil çözüm üretilmesi gerektiğini ilettiği, bu durumdan en çok Antalya ve Sabiha Gökçen Havalimanlarının etkilendiğini belirttiği aktarılıyor.

BAKAN ERSOY’UN ŞİKAYETİ: “İNEN UÇAK SAYISINDA SAYININ 45’TEN 30’E DÜŞMESİ” 

Ersoy’un, uçuşların yavaşlamasının birçok olumsuz etki oluşturduğu, günde ortalama 45 uçak inebilecekken bu sayının 30’lara düştüğü, uçak başı 7-8 dakikalık bir kayıp yaşandığı ve bunun mali yükünün çok fazla olduğu şeklinde uyarılarda bulunduğu kaydedilen haberde, Ersoy’un haziran ayından itibaren bu durumun sistemi olumsuz etkilediğini belirtmesi üzerine, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu’nun da konuyu çözeceklerini belirttiği ifade ediliyor.

“DEVLETE ŞANTAJ ANLAMINA GELİYOR”

Söz konusu haberde ayrıca bir kabine üyesinin de, çalışanların zaten yüksek maaş aldıkları ve haklarını verdikleri taktirde diğer çalışanların da yüksek maaş isteyeceği ve yaptıklarının devlete şantaj anlamına geldiğini belirterek, “Çalışmak istemiyorlarsa gitsinler, gerekirse yenilerini istihdam ederiz.” dediği öne sürülüyor. 

5 AĞUSTOS’A KADAR SÜRECEK

Öte yandan Hava Trafik Kontrolörleri ve Diğer Ulaştırma Çalışanları Sendikası (HTK-SEN), inisiyatif almadan çalışma faaliyeti için yeni tarihleri açıkladı. 

Buna göre dün (perşembe) itibarıyla inisiyatif almadan çalışma faaliyetinin icra edilmesi kararı alan sendika, 5 Ağustos’a kadar eylemlerini sürdürecek.

Açıklamada, şu ifadeler yer aldı:

“Tüm Avrupa’da maliyetler hava trafik kontrolörleri üzerinden artırılıyor. Hava trafik kontrolörlerimizin mesleki şartlarının iyileştirilmesi ve özlük hakları konusundaki yıllardır süregelen problemlerin çözümüne yönelik talepler, devletimizin bütçesine bir yük getirmeksizin (sıfır), hazinemize ek vergi gelirleri sağlayacaktır. Bu talepler, bazı yasalarda yapılabilecek birkaç basit düzenleme ile çok kolay bir şekilde karşılanabilir niteliktedir”

 

patronlardunyasi.com