Türkiye’nin en bilinen traktör markasının tek üreticisi ve satıcısıydı, dünya devi Uzel Makine kardeş kavgasından nasıl battı

Bir zamanlar Türkiye’nin en büyük şirketlerinden biri olan Uzel Makine’nin yerinde şimdi yeller esiyor. Bu başarısızlığın arkasında, kardeşler arasındaki anlaşmazlık vardı. Araya hatırlı kişiler girse de bir türlü aile arasında birliktelik sağlanamayınca, dünyadaki sayılı zirai donatım firmalarından Uzel işte şöyle batmıştı:

RUSÇUK’TAN PAYİTAHTA GELEN FAYTONLAR

Uzel Ailesi’nin hikayesi, şimdilerde Bulgaristan ile Romanya sınırında kalan Rusçuk bölgesinde başlıyor. Takvimler 1864’ü gösterdiğinde, Uzel Ailesi Rusçuk’taki atölyelerinde devrin en iyi faytonlarını üretmeye başlar. O zaman Osmanlı toprağı olan Rusçuk’ta yapılan faytonlar, İmparatorluğun başkenti olan İstanbul’a gönderilir.

Belki de, Türk Edebiyatı’nın ünlü kalemi Recaizade Mahmut Ekrem’in yazdığı “Araba Sevdası” kitabının baş kahramanı Bihruz Bey’in de faytonunu Uzel Ailesi üretmiştir.

BURSA’DA ARABACILIĞA DEVAM

Ancak araya Balkan savaşları ve Birinci Dünya Savaşı girer. Artık Rusçuk Osmanlı toprağı değildir. Uzel Ailesi büyük Balkan göçlerinin yaşandığı 1930’lu yılların sonunda, bir çok Türk aile gibi anavatana yani Türkiye’ye göçer. Uzel Ailesi’nin yerleşmek için seçtiği il Bursa olur.

Takvimler 1937’yi gösterdiğinde, Uzel Ailesi en iyi bildikleri işi yapmaya başlar. Kurdukları Yaprak Yay adındaki şirkette faytonların dingiline bağlı olan makasları üretmeye başlarlar. Üretimleri daha sonra otobüs ve kamyonlara kayar. İşlerini o kadar iyi yaparlar ki, Bursa artık onlara dar gelmeye başlamıştır. İstanbul’a taşınır, işyerlerini de o dönem otomotiv endüstrisinin kalbi sayılan Sirkeci’ye taşırlar. Sirkeci o dönem otogar olarak da kullanılmaktadır. Uzeller’in atölyede üretilen yaylar tüm Türkiye’ye otobüslerle gönderilir.

ALLAH’IN YÜRÜ YA KULUM DEDİĞİ YIL

Ancak Uzel Ailesi için Allah’ın ‘Yürü Ya Kulum’ dediği yıl 1961 olur. O yıl Uzel Ailesi, İngilizler’in ünlü traktör markası Massey Ferguson’la anlaşır ve traktörlerin Türkiye’deki üreticisi olur. 1963’te tam işler rayına oturmuşken, Uzel Ailesi’nin en büyüğü İbrahim Uzel hayata gözlerini yumar. Şirketin hisseleri İbrahim Uzel’in çocukları ve Zapsu Ailesi arasında paylaşılır.

İLK SALLANTIYI ATLATTILAR

1970’lere gelindiğinde Uzel’in Türkiye traktör pazarındaki payı yüzde 45’e çıkar. Ancak 1980’ler Uzel Ailesi’ne yaramaz. Hissedarlar arasında anlaşmazlıklar baş gösterir. 1996 yılında İbrahim Uzel’in oğlu Ahmet Uzel tüm hisseleri satın alır. Anlaşmazlık çözülür. Ahmet Uzel artık Traktör Kralı olarak anılmaya başlanmıştır. Galatasaray Lisesi mezunu Ahmet Uzel aynı zamanda, kendisine ait 6 bin bestesi olan bir Türk Sanat Müziği ustasıdır.

İKİ YIL SONRA GELEN DEPREM

Bünyesinde 2 bin 132 çalışanı bulunan Uzel Makine, 52.5 trilyon lira cirosuyla İstanbul Sanayi Odası’nın Türkiye'nin en büyük 500 sanayi kuruluşu sıralamasında 24’üncü sıradadır. Yılda 12.7 milyon dolarlık ihracat da yapar. 1997’nin ilk 8 ayında 18 bin 736 traktör üretir. Traktörde en büyük rakibi Koç Ailesi’dir.

Ancak takvimler 5 Ekim 1998’i gösterdiğinde Ahmet Uzel kalbine yenilerek hayatını kaybeder. Bu Uzel Ailesi’nde adeta deprem etkisi yaratır. Uzel Holding’in hisseleri eşi Türkan Uzel, kızı Şafak Kibar (Kibar Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ali Kibar’ın eşi), oğulları Önder ve Serdar Uzel’e miras kalır.

2001 KRİZİNDEN KURTARDILAR AMA

2001 yılındaki ekonomik kriz Uzel Makine’yi de vurur. Şirketin cirosu 250 milyon dolardan 80 milyona düşer. Üstüne üstlük şirketin banka borçları da vardır. Ancak krizin arkasından 2003’te şirket hızla toparlanır. Ancak o yıl Türkan Uzel, iki oğlunun birlikte hareket ederek çoğunluğu kendisine sağlayan hisseleri hukuka aykırı şekilde ele geçirdikleri iddiasıyla dava açar. İstanbul 9. Ticaret Mahkemesi’ne 2003’te başvuran Türkan Uzel, “İki oğlum, beni ve kızım Şafak Kibar’ı şirket yönetiminden uzaklaştırdılar” iddiasında bulunur.

2006’da Uzel Makine’nin cirosu 640 milyon dolara çıkmıştır. O dönem Uzel Polonya’da, Almanya’da fabrikalar satın alır. Ürettiği zirai donatım gereçleri 85 ülkeye pazarlanmaktadır. Uzel dünyanın en büyük 10 traktör üreticisinden biri olur.

ŞİRKETE KAYYIM ATAYAN KAVGA

Uzel dünya devi olur ama aile içinde kavga kızışmıştır. 2006 yılında Uzel Makine Uzel Holding’den ayrılır ve yurt dışında Uzel Agri adında bir firmaya satılır. Önder Uzel, yurt dışındaki tüm şirketleri Uzel Agri altında toplamak için bu operasyonu yaptıklarını söylerken, diğer aile üyeleri bunun bir şirket içi boşaltma operasyonu olduğunu iddia ederler. 2007 yılına gelindiğinde Serdar Uzel ve Önder Uzel arasında da anlaşmazlık baş gösterir. Serdar Uzel de annesi ve kız kardeşinin tarafına geçmiştir. 2008’de şirkete kayyım atanır ve Uzel’in üretim bandı durur. Traktör bayileri, bankalar, hatta silahlı aracılar devreye girer.

ÜRETİM TEKRAR BAŞLADI AMA YETMEDİ

Önder Uzel 2008 yılında duran üretimi yeniden canlandırmak ister. Traktörlerini pazarlayan bayilerle toplantı yapar. Bayiler maddi olarak destek verince Uzel Makine yeniden üretime geçer. 30 çalışan da gönüllü olarak işlerinin başındadır. Çarklar yeniden döner, aylık üretim 250’ye kadar çıkar. Ancak aile içinde yeni davalar peş peşe gelir ve üretim yeniden durur. Uzel Makine bir daha da belini doğrultamaz. İstanbul 1. İflas Müdürlüğü 2012 yılında şirketin iflasına karar verir.

7 YIL BOŞ DURDU

Uzel Makine’nin Rami’deki 93.5 dönümlük fabrikası tam 7 yıl boyunca boş durdu. İçindeki traktör yedek parçaları adeta yağmalandı. İstanbul 1. İflas Müdürlüğü’nün 15 Mayıs 2019’da düzenlediği ihaleyi Vera Varlık Yönetim A.Ş. 223 milyon 700 bin TL’ye satın aldı. Araziye şimdi dev bir konut projeyi yapılıyor.

patronlardunyasi.com