TCMB ekonomi notu: Tavuk ve fast food’da maliyet artışının üzerinde, aşırı fiyat artışı var

Özlem ERMİŞ BEYHAN

Türkiye, yüzde 48.57’lik gıda enflasyonu ile boğuşurken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, gıdadaki aşırı fiyat hareketlerini mercek altına aldı. Yayınlanan ekonomi notunda, gıda satışında zamların maliyet artışlarının üzerinde olduğu tespit edildi. TCMB’nin yayınladığı son raporda, fiyat maliyet makasındaki aşırı artışlara dikkat çekildi ve “Görece daha düşük maliyetli tavuk eti ve fast-food yemek hizmetlerinde makasın daha açık olduğu dikkat çekmektedir” denildi.

EV YEMEKLERİNDE ARTIŞ SINIRLI

Rapora göre maliyet artışının göreli olarak daha sınırlı olduğu ev yemekleri ve fast-food konseptlerinde fiyat/maliyet oranlarında belirgin artış eğilimi izlendi.

Raporda, “Ev yemekleri konseptli hizmetlerin 2013-2022 dönemi fiyat/maliyet endeks ortalaması 0,94, iken Temmuz 2024’te bu oran 1,30 seviyesine yükselmiştir. Ev yemekleri hizmetlerine ilişkin endeks 2022 yılında maliyet artışlarının ilk etapta hemen tüketiciye yansıtılmadığını, fiyat/maliyet endeksinin uzun dönemli ortalamanın altına (0,77 seviyesine kadar) gerilediğini göstermektedir. 2024 yılında ise ev yemekleri hizmetleri fiyat artışlarının maliyet artışlarının tarihsel olarak oldukça üzerine çıkarak 1,30 seviyesine ulaştığı dikkat çekmektedir” denildi.

FAST FOOD’DA BÜYÜK ARTIŞ

TCMB raporunda fast-food grubunda yer alan hamburger, pizza ve çiğ köfte gibi yiyecek hizmetleri için hesaplanan fiyat/maliyet endeksinin pandemi sonrası dönemde artış eğilimine girdiği vurgulandı ve şöyle denildi:

“2023 yılı ile bu eğilimin ivme kazandığı gözlenmektedir. 2013-2022 dönemi fiyat/maliyet ortalaması 1,17 iken, Temmuz 2024’te endeks 2,08 gibi oldukça yüksek bir seviyeye yükselmiştir. Genel olarak uzun dönemli ortalama etrafında dalgalan fiyat/maliyet endekslerinin 2023 yılı itibarıyla belirgin bir artış eğilimi göstermesi sektörde maliyet artışlarının üzerinde fiyatlama yapıldığını ve sektör fiyatlama davranışlarında son yıllarda önemli bir bozulma olduğunu ima etmektedir. Ayrıca, analizler fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın yemek konseptlerine göre farklılık gösterdiğine işaret etmektedir. Geçmiş dönemlerde farklı konseptler arası fiyat/maliyet farkının göreli olarak daha sınırlığı olduğu, zaman içerisinde bu makasın oldukça açıldığı gözlenmektedir. Temmuz 2024’e gelindiğinde fast-food ve tavuk eti ağırlıklı yemek hizmetlerinde fiyat/maliyet farklılaşmasının ev yemekleri ve kırmızı et ağırlıklı yemek hizmetlerindeki farklılaşmadan çok daha belirgin olduğu görülmektedir.”

MALİYETİN ÜZERİNDE ZAM TESPİTİ

TCMB’nin yayınladığı “Yiyecek Hizmetleri Sektörü Fiyatlama Gelişmeleri” başlıklı ekonomi notunda maliyetin üzerinde zam tespiti yapıldı ve şöyle denildi:

“Genele yaygın fiyat artış eğilimi ile artan maliyetler işletmelerin makul bir oranda kâr elde etmesinin önünde önemli bir engel olurken, işletmelerin kâr seviyelerini koruma istekleri özellikle artan belirsizlikle birlikte fiyatlama davranışlarında bozulmalara ve dolayısıyla hizmet enflasyonunda gözlenen katılıklara katkı yapabilmektedir. Çalışmadan elde edilen bulgular, son dönemde yiyecek hizmetleri sektöründe gözlenen fiyat artışlarında maliyet artışlarına ek olarak fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın bir etken olabileceği görüşünü destekler niteliktedir.”

patronlardunyasi.com