Siyasi belirsizlik ve piyasadaki dalgalanma devam ederken, yabancı yatırımcılar Türkiye'deki pozisyonlarını gözden geçiriyor

Yabancı yatırımcıla­rın üretim, istihdam yaratan kalıcı nitelikteki doğrudan yatırımlarının aksine, ülke­de siyasi gerginlik ve riskler arttığında hızla çıkabileceği için finansal piyasalar ve ge­nel ekonomide dalgalanma ve krizlere yol açma tehlikesi bu­lunan ‘sıcak para’ stoku, ocak sonu itibarıyla 312,1 milyar dolar düzeyinde bulunuyor.

PİYASALARDA DALGALANMA SÜRER Mİ?

Bazı siyasetçilere yönelik kovuşturma ve adli işlemler ile siyasal alanda yaşanan şok ge­lişmelerin yol açtığı istikrar­sızlık algısı piyasalarda sert dalgalanmalara yol açtı. Şok gelişmelerin ilk gününde özel­likle altın ve döviz kurlarında hızlı yükseliş yaşandı. Dolar 41-42 TL, euro 44-45 TL aralı­ğını, gram altın 4 bin TL’yi gör­dü. Gram altın, dolar ve euro en yüksek tarihi seviyelere ulaş­tı. Sert yükselişlerin ardından dövizlerde yüzde 5-6 yükse­liş civarında bir dengelenme görüldü. Daha sonra Merkez Bankası’nın müdahale satış­ları ile dolar 38 TL, euro 41 TL dolayına geriledi. Piyasa­da oluşan panik üzerine Bor­sa düşüşe geçerken, gün için­de iki kez devre kesici uygulan­dı. BIST 100 endeksi ise günü yüzde 8,7 düşüşle kapadı.

Bu arada piyasalardaki sert dalgalanmalar, Türkiye’nin CDS puanını beş ayın zirve­sine taşıdı. Ülkenin borçlan­ma maliyetlerini etkileyen 5 yıllık kredi risk primi (CDS) 279 baz puana çıkarak Ekim 2024’ten bu yana en yüksek düzeyi gördü.

Gelişmelerin ilk gününde piyasalarda yaşanan sert dal­galanmaların devam edip et­meyeceğini, siyasi alandaki gelişmelerin seyri, piyasala­rın buna tepkisi ve ekonomi yönetiminin alacağı önlemle­rin etkisi belirleyecek.

‘SICAK PARA KAÇAR MI’ KAYGISI

Dünya'dan Naki Bakırın haberine göre, 2023’ün ikinci yarısından itibaren uygulanan ekonomik programın etkisiyle Türkiye ekonomisine yönelik güven­deki artış, kredi notlarına da yansımış, aşırı yükselen faiz­ler ve stabil seyreden kurların döviz getirecekler lehine ya­rattığı denge, sıcak para giriş­lerini özendiren bir ortam ya­ratmıştı. Siyasi alanda patlak veren gerilim üzerine ‘sıcak para çıkışı yaşanır mı?’ kaygısı da gündeme gelmeye başladı.

Genel anlamda sıcak para yatırımları ‘para ile para ka­zanma’ esasına dayanıyor ve faiz-kur makasından yararla­narak spekülatif kazanç he­defliyor. ‘Carry trade’ olarak adlandırılan yatırım türü ise sahip olunmayan (başka eko­nomilerden borç alınan) para ile para kazanma şeklinde iş­liyor. Düşük faizli bir ekono­miden alınan borçla, yüksek faizli bir ekonomideki finan­sal araçlara yapılan kısa va­deli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler kar­şısındaki değeri düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yük­sek getiriler sağlıyor.

Siyasi alandaki şok gelişme­lere bağlı olarak kurların yük­selişe geçmesi, var olan sıcak para için çıkışın kârlı olmaya­cağı bir durum yarattı. Özel­likle getirdiği dövizi bozdura­rak Borsa’ya giren yabancıların şimdi ellerindeki hisseleri sa­tarak tekrar dövize çevirip fon­larını ülkeden çekmeleri için kurun ilk gelişteki düzeye göre yüksek olmaması gerekiyor.

Ancak siyasal risklerde ar­tış, kurlarda artışlar, ekonomi­de genel risklerin artması gi­bi durumlar, genelde sıcak pa­ranın ülkeden kaçmasına yol açacak güçlü faktörler. Yerli sermayenin yatırımlarını er­telemesine yol açan bu durum­lar, kısa vadeli yabancı serma­ye yatırımlarında ise ani çıkış­lara yol açabiliyor. Sıcak para getiren yabancıların, ülkede siyasi istikrarsızlığın giderek artacağı, piyasa göstergelerin­deki sert dalgalanmanın süre­ceği kanısının güçlenmesi du­rumunda çıkışı tercih edebile­ceği değerlendiriliyor.

Türk özel sektörünün yurt dışından kullandığı kısa va­deli ticari kredilerin hacmi ocak ayında 0,5 milyar dolar azalarak 58,9 milyar dolar ol­du. Yabancıların bankalar ve reel sektöre kullandırdığı kı­sa vadeli kredilerin hacmi de ocakta 3,5 milyar dolar arta­rak 22,6 milyar dolara yüksel­di. Bunun 20,7 milyar dolarla büyük bölümü bankaların kı­sa vadeli kredi borcu.

Yurt dışı yerleşiklerin Mer­kez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ocak ayında net 3,2 milyar dolarlık çekilişle 31,5 milyar dolara geriledi. Ya­bancıların Türk bankaların­daki yabancı para mevduatla­rı bir ayda 1,4 milyar dolarlık net azalışla 38,3 milyar dolara gerilerken, Türk parası mev­duatları 2,4 milyar dolar ar­tarak 24,9 milyar dolara çıktı. Böylece yabancıların Merkez Bankası ve bankalardaki mev­duatların toplam hacmi ocak sonu itibarıyla 94,7 milyar do­larlık bir büyüklük oluşturdu. Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki ‘Özel Çekme Hakkı’ (SDR) ise itiba­rıyla 7,1 milyar dolar.

STOK OCAKTA 5,2 MİLYAR $ BÜYÜDÜ

Hisse senedi ve borçlanma araçları ile mevduata park etmiş ve kısa vadeli krediler şeklinde gelmiş bulunan sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stokunun 2023 sonunda 282,3 milyar dolar olan piyasa 2024’te 24,6 milyar dolar büyüyerek aralık sonu itibarıyla 306,9 milyar olmuştu. Merkez Bankası’nın önceki gün açıkladığı en güncel uluslararası yatırım pozisyonu verilerinden yapılan hesaplamaya göre istikrarsızlık ve risk algısı durumunda ani bir kararla ülkeyi terk etme olasılığı bulunan sıcak para yatırımlarının stok değeri ocak ayında 5,2 milyar dolar büyüdü.

YABANCININ BORSA’DA 33,7 MİLYAR $'I VAR

Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarının, piyasa değeri itibarıyla 33,7 milyar dolarlık bölümü ise BİST’te işlem gören Türk hisse senetlerinden oluşuyor. Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından tutulan hisse senetlerinin piyasa değeri her ay açıklanan ‘uluslararası yatırım pozisyonu’ tablosunda stok veri olarak, iki dönem arasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındırıldıktan sonra ‘akım veri’ olarak ödemeler dengesi tablosundaki ‘sermaye hesabı’ kalemine kaydediliyor. Hisse senedi stoku içinde yer almakla birlikte yüzde 10 kriterini aşan ve BİST’te gerçekleştirilen hisse senedi alımları, portföy yatırımı yerine doğrudan yatırım sayılıyor. Yabancıların portföyündeki Türk hisselerinin stok değeri ocak ayında sadece 104 milyon dolar arttı.

58,9 MİLYAR DOLARLIK KISA VADELİ TİCARİ KREDİ

Türk özel sektörünün yurt dışından kullandığı kısa vadeli ticari kredilerin hacmi ocak ayında 0,5 milyar dolar azalarak 58,9 milyar dolar oldu. Yabancıların bankalar ve reel sektöre kullandırdığı kısa vadeli kredilerin hacmi de ocakta 3,5 milyar dolar artarak 22,6 milyar dolara yükseldi. Bunun 20,7 milyar dolarla büyük bölümü bankaların kısa vadeli kredi borcu.

Yurt dışı yerleşiklerin Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ocak ayında net 3,2 milyar dolarlık çekilişle 31,5 milyar dolara geriledi. Yabancıların Türk bankalarındaki yabancı para mevduatları bir ayda 1,4 milyar dolarlık net azalışla 38,3 milyar dolara gerilerken, Türk parası mevduatları 2,4 milyar dolar artarak 24,9 milyar dolara çıktı. Böylece yabancıların Merkez Bankası ve bankalardaki mevduatların toplam hacmi ocak sonu itibarıyla 94,7 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturdu. Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki ‘Özel Çekme Hakkı’ (SDR) ise itibarıyla 7,1 milyar dolar.

128 MİLYAR DOLARI PORTFÖY YATIRIMI

 Ocak sonu itibarıyla 312,1 milyar dolarlık sıcak para stokunun 128,1 milyar dolarla en büyük bölümü portföy yatırımı. Portföy yatırımları içinde en büyük ağırlığı ise 94,4 milyar dolarla Türk kamu ve özel sektörü tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetleri oluşturuyor. Bu yatırımların da 63 milyar doları devlet, 16,7 milyar doları bankalar ve 14,7 milyar doları özel sektör tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetlerinde tutuluyor. Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarının stok değeri ocak ayında 3,8 milyar dolar büyüdü. Bu artışın 2,8 milyar doları portföylerindeki kamu kağıtlarından, 1,1 milyar doları özel sektöre ait borçlanma senetlerinden geldi, banka kağıtlarının değeri ise 112 milyon (0,1 milyar) dolar azaldı.

patronlardunyasi.com