Şark kurnazlığı tutmadı

Maliye, şark tütününü ve Tekel’i koruma düşüncesiyle uyguladığı vergi sisteminden umduğunu bulamadı. Hem Tekel pazar kaybetti hem de IMF’ye söz verilen ÖTV geliri elde edilemedi. Yeni sistemle, sigaralar zamlanacak ama vergi hedefi de garantiye alınacak.

Tekel’i ve şark tütününü koruma düşüncesiyle ‘harmana dayalı’ vergi uygulayan hükümet, umduğunu bulamayınca vergi sistemini değiştirdi. Şimdi maktu vergi alınacak ve böylece hem sigarada Avrupa Birliği’ne daha uyumlu bir vergi sistemine geçilmiş olacak hem de IMF’ye söz verilen ÖTV hedefi garantiye alınacak.

Türkiye’deki sigara pazarında harmana dayalı vergi uygulamasının mantığı, ‘Tekel’in şark tütünü ağırlıklı sigaralarını ‘fiyat bazında’ korumak ve pazar payını muhafaza etmek, aynı zamanda da IMF’ye söz verilen miktarda ÖTV toplamak’ diye anlatılıyor. Ancak bu uygulama süresince şunlar yaşandı:

‘Maliye harmana dayalı vergilendirmeyle şark tütünü ağırlıklı sigaraları daha az vergilendirdi. Çünkü bu tür üründe Tekel ağırlıklıydı. Ancak Tekel dışındaki sigara üreticileri de şark tütünü ağırlıklı sigaralar ürettiler ve kendilerini vergi yükünden mümkün olduğunca korudular. Bu gelişme, hem Tekel’in yüzde 11 civarında pazar kaybetmesine neden oldu hem de hedeflenen kadar vergi toplanamadı. Sektörün geneli bu vergi uygulamasından memnun olmadı. Uygulamadan tek kárlı çıkan kesim ise bir süre ucuz sigara içebilen tüketici oldu. Şimdi maktu vergilerle en ucuz sigara yaklaşık 1.75 YTL olacak.’

UCUZ SİGARAYA ÇOK ZAM:

Sigaradan tütün harmanına göre ÖTV alınmasına ilişkin uygulama kaldırılınca tüm sigaralardan yüzde 58 oranında özel tüketim verisi alınacak. Şirketlerin fiyatı düşük tutmalarını önlemek için de ayrıca 20 sigaralık paket başına 1 milyon 200 bin lira asgari vergi getirildi. Yeni uygulama fiyatı 2 milyon lira ve altındaki sigaraların vergi yükünü önemli ölçüde artırırken, pahalı sigaralarda ise vergi tutarını azaltıyor. Bakanlar Kurulu’nun ilgili kararı Resmi Gazete’de yayımlandı.

Vergi yüksek, fiyat ucuz

Yeni vergi düzenlemesiyle Türkiye’de satılan sigaradaki ortalama vergi oranı yüzde 78’e çıkıyor. Bu oran Avrupa ülkeleri içinde, Danimarka, Portekiz ve İngiltere’den sonraki en yüksek oran. Ancak Türkiye’de satılan sigaralar dolar bazında ucuz. 17 ülkesi arasında Türkiye ortalama 1.2 dolar fiyatla sigaranın en ucuz olduğu ülke konumunda. Avrupa’da Norveç ise 6 doların üzerindeki ortalama ile en pahalı sigara satılan ülke.

Türkiye, sigarada 8’inci en büyük pazar

Türkiye dünyanın en büyük 8’inci sigara ve tütün pazarı. Yılda 115 ila 120 milyar adet arasında sigara tüketilen pazarda Tekel’in payı yaklaşık yüzde 40, Philip Morris’in yüzde 40, JTI’ın yüzde 8, BAT’ın yüzde 10 olduğu bildiriliyor. 2001’de 125 milyar 291 milyon, 2002’de 129 milyar 968 milyon, 2003’te 120 milyar 943 milyon, 2004’te ise 117 milyar 907 milyon adet sigara üretildi. Tüketim miktarları ise 2000’de 111 milyar 710, 2001’de 111 milyar 765 milyon, 2002’de 110 milyar 126 milyon, 2003’te 108 milyar 157 milyon, 2004’te de 108 milyar 870 milyon adet oldu.

Yüksek vergi kaçak sigarayı patlattı

Sigiradaki yüksek vergiler tıpkı akaryakıtta olduğu gibi Kuzey Irak’tan sigara kaçakçılığını patlattı. Eskiden beri geleneksel yollarla az miktarlarda yapılabilen sigara kaçakçılığı son yıllarda Kuzey Irak’ta ‘sanayileşmiş kaçakçılığa’ dönüştü. Sigara üretmek için bütün malzemeyi Türkiye’d