Petrolcuların sürpriz zirvesi

Toplantının gündeminde petrol stoklarının mevcut durumu ile kısa vadede yapılması gerekenler yer alıyor. Petrol stoklanabilmesi için uygun depoların tesis edilmesi de gündemin ana maddelerinden birini oluşturuyor. Enerji Bakanlığı Müsteşarı Sami Demirbilek, görüşlerine başvurmak üzere akaryakıt ana dağıtım şirketleri başta olmak üzere ilgili bütün tarafları toplantıya davet etti. Petrol stokları uluslararası anlaşmalarca da zorunlu tutuluyor. Türkiye'nin üye olduğu Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), üyelerin acil durumlar için asgari 90 günlük ihticaya cevap verecek petrol stoku bulundurmasını mecbur tutuyor. Aynı şekilde Petrol Piyasası Kanunu da en az 90 gün yetecek miktarda petrolün depolanmış olmasını zorunlu kılıyor. Ancak, Türkiye'de petrol stoklarının ürün veya ham petrol şeklinde tutulacağı netlik kazanmadığı için düzenli stok tutulamıyor. Uzmanlara göre söz konusu durum 'büyük bir risk' teşkil ediyor.

Petrol Piyasası Kanunu bir önceki yılın günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az doksan günlük miktarı kadar petrol stoku tutulmasını emrediyor. Kanun, ulusal petrol stoklarının rafineri, akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin ikmal ettiği günlük ortalama ürün miktarının en az yirmi katını kendi depolarında veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayrı ayrı bulundurma yükümlülüğü getirirken, geri kalan kısmın oluşturulacak stoklama tesislerinde tutulmasını istiyor. Kanun ayrıca ilave stok kapasitesi için petrol ürünleri satışlarında ton başına en fazla 10 dolar toplanmasını da öngörüyor.

Parayı toplayan Tüpraş'tan alınan bilgilere göre Şubat 2006 itibarıyla Ulusal Petrol Stok Komisyonu adına akaryakıt ürünlerinden kesilen ve ithalatçı firmalar tarafından ilgili hesaba yatırılan tutar 35 milyon 849 bin YTL'ye ulaştı. Söz konusu hesaptaki paranın kullanımı ise Ulusal Petrol Stoku Komisyonu'nun yetkisinde bulunuyor. Kanunun 16. maddesi bu yolla elde edilen gelirin yeterli depolama tesisi ve stoklar sağlanıncaya kadar toplanacağını, bu noktadan sonra ise idame giderlerini sağlayacak seviyeye çekileceğini belirtiyor. Öte yandan kanun, Komisyon'un Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı müsteşarı başkanlığında, Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Petrol İşleri Genel Müdürlüğü ve kurum temsilcilerinden oluşacağını da hükme bağlıyor. Komisyonca alınan kararların uygulanması ile sekretarya işleri bakanlık tarafından yürütülüyor. Komisyonun kararlarına karşı yürütülecek hukukî işlemlerde ise muhatap olarak bakanlık gösteriliyor.

'Sorumluluk müsteşarlıkta'

Kamuoyu, Türkiye'de petrol stoku bulunmadığını ilk kez Zaman'ın 12 Şubat 2006'da manşetten verdiği haberle öğrendi. Enerji Üst Kurulu, bu yıl ocak başında akaryakıt dağıtım şirketlerine gönderdiği yazı ile düzenli olarak petrol stoku yapmalarını istemiş, aksi takdirde yaptırımlarla karşılacakları uyarısında bulunmuştu. Ancak dağıtım şirketleri, Enerji Üst Kurulu'na ve Enerji Bakanlığı Müsteşarı Sami Demirbilek'in başkanı olduğu Ulusal Stok Komisyonu'na, hangi tür üründen ne kadar depolayacaklarının belli olmadığını, dolayısıyla bunları açıklığa kavuşturan kuralların da kendilerine bildirilmesini isteyen yazılar gönderdi. Şirketler, temel kriterler belirlenmeden ulusal stokların tam olarak tutulup tutulmadığının tespitinin mümkün olmadığı uyarısında da bulunmuştu. Kurul'un 'stok yapın' ihtarına uymayan dağıtım şirketlerine yönelik soruşturması halen devam ediyor.
 
İsmail Altunsoy/Zaman