Pandemi sonrası finansmana erişimde zorlanan KOBİ'ler beş yılda irtifa kaybetti

Türkiye’de işletmelerin yüzde 99,7’sini temsil eden KOBİ’ler, pandemi sonrası finansmana erişim ile iç ve dış pazarlarda yaşanan talep sorunlarının etkisiyle yaklaşık 3 yıldır faaliyetlerini yavaşlatırken, bu durum istatistiklere de yansımaya başladı.

TÜİK’in 2019’dan itibaren yayınladığı Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, KOBİ’lerin 5 yılda ciro ve istihdam gibi temel göstergelerde geriye gittiğini ortaya koydu. Son açıklanan 2023 yılı veri setine göre geçen yıl sanayi ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren 3 milyon 713 bin girişim KOBİ sınıfında yer aldı.

2023 yılında toplam girişim sayısının yüzde 99,7’sini oluşturan KOBİ’ler; istihdamın yüzde 70,5’ini, personel maliyetinin yüzde 47,9’unu, cironun yüzde 47,4’ünü, üretim değerinin yüzde 41,6’sını ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 40,1’ini sağladı. Oysa 2019 bu tablo daha pozitif bir görünüm sunuyordu.

Buna göre, 5 yıl önce yaklaşık 3 milyon 221 bin girişim KOBİ sınıfına girerken, KOBİ’ler toplam girişimlerin yüzde 99,8’ini oluşturuyordu. 2019 yılında KOBİ’ler istihdamın yüzde 72,4’ünü, personel maliyetinin yüzde 51,8’ini, cironun yüzde 50,4’ünü, üretim değerinin yüzde 44,1’ini ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 44’ünü oluşturuyordu. Bu haliyle bakıldığında KOBİ’lerin istihdamdaki payının 2,4 puan azaldığı görülüyor. Toplam ciroda KOBİ payının da bu süreçte 3 puan azalması dikkat çekerken, faktör maliyetiyle katma değerde KOBİ payının 4 puana yakın gerilemesi endişe yaratıyor.

KATMA DEĞERDE ORTALAMANIN ALTINDA

Son dönemde sanayicilerin, özellikle de ihracatçıların kur/katma değer tartışmaları arasında sıkışıp kaldığı dikkate alındığında yaratılan katma değere ilişkin veriler daha da ilgi çekici oluyor. TÜİK verilerine göre 2019 yılında çalışan başına katma değerde Türkiye ortalaması 88 bin 519 TL iken, KOBİ’lerde bu tutar 53 bin 791 TL, büyük girişimlerde ise 179 bin 439 TL seviyesindeydi. Yani KOBİ’lerde çalışan başına katma değer Türkiye ortalamasının yüzde 60,8’ine denk gelirken, büyük girişimlerde bu oran Türkiye ortalamasının 2 katından fazlaydı.

2023 yılına gelindiğinde ise, çalışan başına katma değerde Türkiye ortalaması 520 bin 526 TL olurken, KOBİ’lerde bu tutar 296 bin 9 TL ile ortalamanın yüzde 56,9’una geriledi. Çalışan başına katma değer büyük işletmelerde ise 1 milyon 55 bin 852 TL’ye yükseldi.

İHRACATTAKİ PAYI DA GERİLEDİ

Ekonomim'den Merve Yiğitcan'ın haberine göre, veriler, KOBİ’lerin ihracat performansında da kısmen düşüş olduğuna işaret ediyor. Buna göre, 2023 yılına ilişkin toplam ihracatın yüzde 35’ini KOBİ’ler gerçekleştirirken, bu oran 2019 yılında yüzde 36,6 idi. Yanı sıra KOBİ’lerin ihracatının bölgelere göre dağılımına bakıldığında 5 yılda Avrupa ülkelerinin payının arttığı görülüyor. Buna göre, 2019 yılında KOBİ’ler tarafından yapılan ihracatın yüzde 46,1’i Avrupa ülkelerine gerçekleşirken, bu oran 2023 yılına gelindiğinde yüzde 49,3’ü yükseldi.

KOBİ’LERİN YARIDAN FAZLASI DÜŞÜK TEKNOLOJİ KULLANIYOR

Veri setinde işletmelerin teknoloji seviyelerine göre sınıflandırılmasına da yer veriliyor. Buna göre, 2019 yılında imalat sanayiindeki KOBİ’lerin yüzde 56,9’u düşük teknoloji ile çalışırken, büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 49’du. 2023 yılına gelindiğinde ise imalat sanayindeki KOBİ’lerin yüzde 55,6’sı düşük teknoloji sınıfında üretim yaparken, büyük ölçekli girişimlerde bu oran yüzde 43,6 oldu. Yani KOBİ’lerin yarıdan fazlası halen düşük teknoloji ile üretim yapıyor. Diğer teknoloji sınıflarına bakıldığında da 2019’da KOBİ’lerin yüzde 0,5’i yüksek teknolojili üretim yaparken, bu oran 2023’te yüzde 0,8 oldu. 2019’da KOBİ’lerin yüzde 10,6’sı orta-yüksek teknoloji sınıfındayken, bu oran 2023’te yüzde 11,9’a yükseldi. Orta-düşük teknoloji seviyesinde ise 2019’da KOBİ’lerin yüzde 32’si bu sınıfa girerken, geçen yıl bu teknoloji seviyesini kullanan KOBİ’lerin oranı yüzde 31,7’ye indi.

patronlardunyasi.com