Anadolu’da Neler Oluyor?

Özlem Aydın Ayvacı/Capital
 
Gaziantep'te geri dönen çek sayısı bir yılda yüzde 46 arttı. Denizli'de tekstil istihdamı 55 binden 47 bine indi. İzmir'de eylül ayında açılan 100 şirkete karşılık 40'ının faaliyeti sona erdi. Manisa'da ise 154 KOBİ kapandı. İllerdeki kötü tablo benzer… Kapanan şirketler, düşen istihdam, artan maliyetler… Ancak iyi haberler de var. Son iki ayda Ankara'da 43 fabrikanın temeli atıldı. Malatya'da 1. Organize Sanayi Bölgesi'ne, mevcut alanın 4 katı kadar daha alan eklendi. Balıkesir rüzgar enerjisi yatırımlarıyla Kahramanmaraş enerji yatırımlarıyla çıkış yapmaya hazırlanıyor.

“Bazı bankalar, faiz artırımı veya sözleşmeyi kapatmaya zorluyor. Yurtiçinde satışlar düşüyor, yurtdışında siparişler iptal ediliyor. Parası olan bile borcunu ödemiyor. Yüksek fiyata alınan stoklar şişti. Vardiyalar kapatılıyor, çalışanlara gelecek yılın izinleri kullandırılıyor. Maalesef yatırım için kimse hevesli değil.” Kocaeli Sanayi Odası Başkanı Yılmaz Kanbak, kentin durumunu yukarıdaki sözlerle özetliyor.

Sanayi devi Kocaeli'den Anadolu sanayisine yön veren Gaziantep'e, GAP'la kalkınması beklenen Şanlıurfa'ya, Anadolu'nun dört bir yanındaki manzara aşağı yukarı benzer. İş gücü ve enerji maliyetleri, nakit sıkıntısı, siparişlerde yaşanan durgunluk Anadolu şirketlerini etkiliyor. Bu etkinin yansıması olarak şirketler kapanıyor, istihdamda sorun yaşanıyor.

İyi olan ise Anadolu sanayicisinin gayreti... Her şeye rağmen ayakta kalmaya çalışan Anadolulu sanayici, başka ülkelere yatırım olanaklarını araştırırken adını bile duymadığı ülkelere ihracat yapmaya başladı. 

Bütün karamsar tabloya rağmen Anadolu'dan başka iyi haberler de var. Gaziantep, dünya halı devi Belçika'yı geride bıraktı. Denizlili sanayiciler, Balkanlar, Ortadoğu, Kuzey ve Orta Afrika gibi ülkelere yöneldi. Kahramanmaraş, enerji yatırımlarıyla göz dolduruyor. 50'den fazla hidroelektrik projesi hayata geçmek için gün sayıyor. İşte Anadolu'dan gelen iyi ve kötü haberler…

Antep'te Vadeler Uzadı
Gaziantep, Türkiye'nin ekonomisinin lokomotif illerinden biri. Sanayisiyle öne çıkan kentten gelen haberler pek iç açıcı değil. Gaziantep Ticaret Odası Başkanı Mehmet Aslan, şehirde iç piyasaya çalışan şirketlerin durgunluktan, yurtdışına çalışan şirketlerin ise döviz kurundan dolayı sıkıntı yaşadıklarını söylüyor. Ekonomik sıkıntıların Gaziantep'e de yansıdığını düşünen Aslan, değerlendirmesine şöyle devam ediyor:

“En belirgin olay, piyasalardaki durgunluk. 2007'den itibaren ekonominin gündem dışı kalması, büyüme hızının düşmesi, enflasyonun artması ve ABD'deki resesyon Türkiye'yi ciddi bir sıkıntıya soktu. Geri dönen çek ve senet sayıları, geçen yıla göre yüzde 46 arttı. Vadeler, 12-14 aya kadar uzadı. Piyasalarda yaprak kımıldamıyor.”

Bunlar ilden gelen kötü haberler… Ancak kentte güzel gelişmeler de yaşanıyor.

Türkiye halı üretiminin yaklaşık yüzde 75'ini gerçekleştiren Antepli sanayiciler, parça halı üretiminde dünya lideri Belçika'yı geride bıraktı. Şimdi ise hedef, halı makinesi üretiminde öncülüğü ele geçirmek.

İlin yakaladığı yeni açılımlar arasında Afrikalı sanayicilerle yapılan anlaşmalar var. Gaziantepliler, OSB Yönetim Kurulu Başkanı Cahit Nakıboğlu'nun tabiriyle adını bile duymadıkları ülkelere ihracat yapmaya başladı.

Öte taraftan Gaziantep bir yönünü de turizme çevirmiş durumda. İlin alternatif sektör aradığını belirten Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Asım Güzelbey, “Turizm kenti olmak için çalışmalarımızı sürdürüyoruz” diyor. 

Denizli Tekstil Yorgunu
Denizli, ihracatla yükselen bir sanayi kenti. İhracat pazarının 3'te 2'sini AB ve ABD oluşturuyor. Denizli Sanayi Odası Başkanı Müjdat Keçeci, ihracatla ilgili şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Kriz yüzünden bu pazarlarda oluşan daralma, bize de yansıyacak. Son yıllarda izlenen para politikası, Türkiye'yi ithalat cennetine dönüştürdü. Her ne kadar dolar bazında Denizli'nin ihracatı artıyor görünse de paritedeki değişimler ayıklandığında, bunun o kadar da yüksek bir performansa denk gelmediği anlaşılır.”

Denizli'de istihdamın lokomotifi olan tekstilin, 2 yıldır yorgunluk belirtileri gösterdiğini belirten Keçeci, 2003'te 55 bin kişiyi istihdam eden sektörde bu rakamın, 47 binlere düştüğüne dikkat çekiyor.

Denizli'deki Teraspark AVM'nin yatırımcısı İbrahim Tan da zora giren şirketlerin olduğunu, Abalıoğlu İplik'in Mısır'a gittiğini, Akça Holding'in de iplik ve dokuma tesislerini Mısır'a taşımayı düşündüğünü ifade ediyor. Şehrin önde gelen sanayicilerinden Ozanteks Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Katrancı da kredi faizlerinin aşırı derecede yükselerek finansman yükünü artırdığını, üretim maliyetlerinin de katlanılamayacak seviyeye çıktığını belirtiyor.

Ama Denizli'de madalyonun umut vaat eden bir yüzü de var: Denizlili sanayiciler, daralan AB ve ABD pazarındaki sıkıntıları aşmak için yeni pazarlara yöneldi. Son bir yılda Denizli'nin yükselen pazarları arasına başta Rusya olmak üzere eski Sovyet Cumhuriyetleri, Balkanlar, Ortadoğu, Kuzey ve Orta Afrika da katıldı.

Üç Kentin Sıkıntısı
Ankara sanayisi, yüksek faizler ve giderek değerlenen YTL nedeniyle büyümede bir yavaşlama yaşıyor. Bu yavaşlamanın olumsuz etkilediği çok sayıda şirket, önce ücretsiz izin vererek, bu da yetmezse işçi çıkararak zaman kazanmaya çalışıyor. Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir, henüz bu gelişmelerden kamuoyunun haberdar olmadığını belirtiyor. Bunun nedenini de şöyle açıklıyor:

“Zor durumda olan şirketler, ticari itibarlarını korumak için içine düştükleri zorlukları mümkün olduğu kadar gizlemeye çalışıyor. Ancak birçok işletme için bıçak artık kemiğe dayandı. Yıl sonuna doğru kayda değer bir iyileşme olmazsa birçok işletmenin kapanmasından endişe ediyoruz.”

Yaşanan tüm olumsuzluklara rağmen Ankaralı sanayicinin yatırım azminde bir azalma olmadı. Özdebir, geçen ay Ankara Sanayi Odası'nın 2. Organize Sanayi Bölgesi'nde 10 yeni fabrikanın temel atma törenini gerçekleştirdiklerini kaydediyor. Ekim ayında da Sincan'daki 1. Organize Sanayi Bölgesi genişleme sahasında, 33 fabrikanın açılış törenini gerçekleştirdiklerini ifade ediyor.

Sivas da sıkıntılı bir süreç yaşıyor. Sivas Ticaret Odası Başkanı Osman Yıldırım'a göre sıkıntının başlıca kaynağı piyasalardaki nakit sıkıntısı.

Uşak Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Karaman da Uşak'ın krizden en çok etkilenen il olduğunu belirtiyor. “Ara malı üreten Uşak ürettiğini pazarlamada sıkıntı yaşıyor. Sonbahara doğru işsiz sayısı artacak” diyor.

İki İlden İyi Haberler
Kahramanmaraş'ta eski tesisler kapanırken işten çıkarmalar oluyor. Özellikle iplik sektöründe başlayan yatırımlar durmuş durumda. Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Balduk, yaşanan ekonomik süreçte çıkış yolu arayanların yurtdışına taşınma arayışlarının sürdüğünü belirtiyor.

Bu olumsuz haberlere karşılık kentte iyi gelişmeler de var. Bunların başında ise enerji alanındaki projeler geliyor. Son yıllarda enerji ve çimento alanına yönelen il, özel sektöre ait 50'den fazla hidroelektrik projesinin hayata geçmesini bekliyor. Balduk, “Önümüzdeki günlerde Kahramanmaş, enerjide çok iyi bir konuma gelecek” diyor.

İlde bir diğer önemli gelişme de ihracatta yaşanıyor. 2007 ilk 8 ayında 215,6 milyon dolar olan il ihracatı, 2008'in aynı döneminde 273,9 milyon dolara yükseldi. İlin 2012 yılı ihracat hedefi ise 1 milyar dolar.

Krizin henüz etkilemediği illerden biri de Malatya. Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Hasan Hüseyin Erkoç, krizin ülkeyi ve Malatya'yı çok fazla etkilemeyeceğini düşünüyor. Geçtiğimiz yılın üzerinde bir ihracat beklentisi içinde olduklarını kaydediyor. İlde yatırımlar da sürüyor. Malatya'da 3 milyon metrekare alan üzerinde kurulu 1. Organize Sanayi Bölgesi'ne, mevcut alanın 4 katı kadar daha alan eklendi. Altyapı çalışmaları da başlamak üzere. Erkoç, “Avrupa Birliği'nin ve yan kuruluşlarının desteklediği pek çok programı da ilimizde gerçekleştirmek için işbirliği ve uygulama çalışmalarımız sürüyor” diyor.

Şirketler Kapanıyor
İzmir'de özel sektör, kriz nedeniyle endişeli. Özellikle dövizle borçlanmış olan şirketler, sıkıntılı günler yaşıyor. İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, “2008 Eylül'de kentimizde açılan 100 şirkete karşılık 41'i kapanmış durumda. Ülke genelinde de açılan 100 şirkete karşılık 40'ı kapandı. Krizin ilk ayında İzmir ile Türkiye ortalaması arasında çok fazla fark yok” diyor. Bu zor dönemde yüksek girdi maliyetleri altında üretime devam etmenin zorlaşacağını belirten Demirtaş, reel sektörün üreterek bu krizi atlatabileceğini, tedbir alınması gerektiğini söylüyor.

İzmir'deki olumlu gelişme ise ihracatın 2008 yılında da istikrarlı yükselişini sürdürmesi.  Diğer yandan ilde teknoloji ağırlıklı yeni şirketler kuruluyor.

Eskişehir Ticaret Odası Başkanı Cemalettin Sarar da benzer bir sıkıntıyı dile getiriyor. Sarar, bu sıkıntıyı şöyle anlatıyor: “Açılan şahıs şirketleri sayısı giderek azalıyor. Bu yıl ilk kez 2008 sonunda kapanan anonim şirket sayısının, açılanların 1,5 katına ulaşarak zirve yapacağını tahmin ediyoruz. İç pazardaki talep darlığı ve likidite sıkıntısı sanayicileri son derece olumsuz etkiliyor.”

Eskişehir'deki iyi gelişmelere gelince… Sarar, sayıları giderek artan yerli ve yabancı yatırımcının, Eskişehir'e yönelmesinin geleceğe umutla bakmalarını sağladığını söylüyor.

Afyonkarahisar Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Melih Yurter, kapanan şirketlerle beraber işten çıkarmaların yaşandığına dikkat çekiyor. Yurter, Afyon'da ihracatın yüzde 22 arttığını, ancak ihracatın büyük kısmını ABD'ye yaptıkları için daralma öngördüklerini belirtiyor. 

4 İldeki Son Durum
Balıkesir Ticaret Odası anketine göre bu yıl kentteki işletmelerin kârlılık oranı azalırken işletme kredisine olan ihtiyaç artıyor. Balıkesir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Yavuz, artan üretim ve hammadde girdi maliyetlerinin çok dezavantajlı bir pozisyon yarattığını, ihracatı da duraksattığını kaydediyor. Yavuz, ildeki en olumlu gelişmenin ise rüzgar enerjisine yapılan yatırımlar olduğunu belirtiyor.

Antalya'da ise bu yılın ilk 9 ayında açılan şirket sayısı yüzde 1 düşerken kapananların yüzde 4,3 artış gösterdi. Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Özgen, “Önümüzdeki aylarda daha olumsuz bir tablonun ortaya çıkmamasını temenni ediyoruz. Ancak Türkiye genelinde devam eden sorunun küresel krizle birlikte büyümesi ve ilimizi de etkilemesi kaçınılmaz” diye konuşuyor. 

Konya Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil, piyasadaki nakit daralmasının özellikle sanayiciyi önemli ölçüde etkilediğini belirtiyor. “Ancak Konya'daki işletmelerin öz sermaye ağırlıklı çalışması ve kredi/mevduat ilişkisini dengeli bir biçimde yönetmesi bölgenin önemli avantajı” diyor.

Manisa Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Yardımcısı İsmail Günhan, Manisa'da krizden ve yavaşlamadan en büyük zararı markalaşmasını tamamlayamamış KOBİ'lerin gördüğünü ifade ediyor. Günhan, 2008 yılı itibarıyla Manisa'da 154 KOBİ'nin kapandığını açıklıyor “Kapanmalar özellikle gıda ve hazır giyim gibi sektörlerde yaşandı” diyor. Manisa'daki en olumlu gelişme ise artan nüfusa bağlı olarak özellikle inşaat sektöründe gerçekleştirilen yeni yatırımlar.
Urfa'da İhracat Düştü

Krediler Kullanılamıyor
Şanlıurfa, özellikle krediler yönünden zorlanıyor. ŞUGİAD Başkanı Mehmet Öksüzoğlu, “Daha önce büyük şirketlere kredi vermek için kapı kapı dolaşan bankalar, bugün kredi vermek istemiyor. Bankayla masaya oturan yatırımcı belli bir limitte anlaştığı kredisini şu an kullanamamakta” diyor.

Kapasite Artırımı Yok
Öksüzoğlu'na göre henüz ilde kapanan fabrika yok. Ancak birçok işletme yakın zamanda kapısına kilit vuracak gibi görünüyor. Yatırım sahiplerinin sermayelerini kullanarak ayakta durmaya çalıştığını belirten Öksüzoğlu, ihracat cephesinden gelen haberlerin de kötü olduğunu ifade ediyor. “Şu anda ilimizdeki yatırımlarda kapasite artırımı söz konusu değil. İhracat düştü” diyor.

Maliyetler Zorluyor
Şanlıurfalı Ak Granül Plastik Geri Dönüşüm Sanayi'nin sahibi Ahmet Erseven de imalat sektöründeki şirketlerin özellikle elektrik, doğalgaz gibi girdi maliyetleri yüzünden zorlandığını kaydediyor. İlerleyen günlerde bu maliyetlerin aynı seviyede devam etmesi halinde işten çıkarmalar ve hatta fabrika kapatmaların gündeme geleceğini söylüyor.

GAP'a İlgi Sürüyor
Şanlıurfa'da moralleri yükselten en önemli gelişme ise GAP projeleri kapsamında kurulma kararı alınan 2. Organize Sanayi Bölgesi yatırımları. Bununla ilgili olarak yatırım yapmak için birçok başvuru olduğunu belirten Öksüzoğlu, “Bu konuyla ilgili çalışmaları GAP idareleri ve valilik titizlikle yürütüyor. Bu yıl içinde Koç Grubu da ilimizde ciddi bir salça ve domates fabrikası hayata geçirdi” diyor.

Adana'nın Yumurtalık Fırsatı

Kapanan Şirketler
Adana'dan da haberler parlak değil. Adana Sanayi Odası Başkanı Ümit Özgümüş, son dönemde kapanan ve zora giren az sayıda şirket olduğunu söylüyor. Ancak bunun finansal krizle bir ilgisi olmadığının da altını çiziyor. Özgümüş'ün ifadesine göre bu sıkıntı, 2 yıldır devam ediyor.

Rekabet Gücü
Özgümüş, sıkıntının kaynağını da şöyle açıklıyor: “Türk sanayisi yükselen maliyetler ve düşen kurlar nedeniyle her geçen gün rekabet gücünü kaybediyor. Yapısal reformlar yapılmadan, girdi maliyeleri düşürülmeden sadece kurların düşürülmesi zaten şirketlerimizi çok uzun zamandan beri sıkıntıya sokmuştu.”

Sipariş İptalleri
“Kriz nedeniyle Avrupa'da pazar daralmaları ve sipariş iptalleri başladı. Bu süreç uzarsa yapılacak çok fazla bir şey olmadığı için işçi çıkarmalarının giderek artacağını düşünüyorum”  diyen Ümit Özgümüş, kentten iyi bir haber de veriyor. İstanbul-Tuzla bölgesinde yaşanan sıkışık nedeniyle tersane ve gemi inşa sanayinin, Adana-Yumurtalık bölgesine kayması kent için olumlu bir gelişme olmuş.

Yumurtalık Yüz Güldürüyor
Süvari Giyim Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Coşkun ise gelişmelere daha pozitif bakıyor. İhracatın artmaya devam ettiğini, metal sektörünün hızla güçlendiğini belirtiyor. Yumurtalık bölgesinde kesinleşen yatırımların 10 milyar doları bulduğunu söyleyen Coşkun, “10 yıl içerisinde geleceği tahmin edilen yatırım miktarı 50 milyar dolar civarında. Bence devamlı şikayet etmek yerine bu fırsatlar için kendimizi ve şirketimizi hazırlamaya başlamalıyız” diyor.

Bursa'da İnşaat Geriledi

İhracat Artıyor
Bursa, İstanbul'dan sonra en fazla ihracat yapan il. Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine göre Bursa, 2008'in ilk 8 ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 45,2 artışla 8,2 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Bu yılın ilk 9 ayında ilde açılan şirket sayısındaki artış da dikkat çekici. 2008'in ilk 9 ayında 2 bin 409 şirket faaliyete geçerken 2007'nin aynı döneminde bu rakam 2 bin 300 idi. Yine aynı dönemde, 2008'de 639 şirket kapanırken 2007'de 540 şirket kapandı.

Kapanan Tesisler Var
Rakamlar iyi, ancak Bursa iş dünyası karamsar. Bursa Sanayici ve İşadamları Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Ali Ceylan, küresel krizin hissedilmeye başlandığı 2007'den beri zor durumda olan köklü tekstil ve hazır giyim şirketlerinden bazılarının tesislerini kapattığını söylüyor. Ceylan, “Aşırı vergi yükünün yanı sıra yüzde 60-65 oranında zamlanan enerji de küresel krizle birlikte tüm sektörleri durma noktasına getirdi. Şimdi ise otomotiv yan sanayi sektörü işçi çıkarma hazırlıkları içinde. Hatta ana sanayiden ilk işten çıkarmalar başladı. İnşaatta da bir yıl içinde yüzde 48'lik gerileme oldu” diyor.

“Madencilikte Ölçekler Büyüyor”

Tekstil Zayıflayabilir
Anadolu'nun yükselen kentlerinden Kayseri'de durum nispeten iyi. Kayseri Sanayi Odası Başkanı Mustafa Boydak, “Finansman kaynaklarına erişememenin vermiş olduğu zorlukla birlikte şirketlerin finansman dengelerinde bozulmalar ortaya çıkıyor. İhracatımızda bir düşme yok. Ağustos ayı verilerine göre bariz işten çıkarmalar görülmüyor” diyor. Boydak, son enerji zamlarıyla birlikte tekstil sektöründe bir zayıflama olacağı kanaatinde. Ancak şirketlerin gayret gösterdiğini, teşviklerle bu şirketlerin ayakta kalmasını sağlayacaklarını da sözlerine ekliyor.

Madende Rekor Kırıldı
Mustafa Boydak, ilden güzel haberleri de birbiri ardına sıralıyor: “İhracatımız çok iyi gidiyor. Bu yıl 1,5 milyar doları yakalamış olacağız. Özellikle madencilik sektöründe şirketlerimizin ölçekleri büyümeye başladı. Hatta geçen ay tarihinde ilk defa bir madencilik şirketimiz ihracat rekorunu eline geçirdi. Kayseri'ye Türkiye ölçeğinde üretim yapan şirketler geliyor. Önümüzdeki günlerde bu yatırımların artmasını bekliyoruz.”

İşsiz Sayısı 10 Bini Aştı
Yataş Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Öztaşkın ise il ekonomisini farklı değerlendiriyor. Öztaşkın, piyasanın daraldığını, tahsilatın daha da zorlaştığını belirtiyor. “Son 2 yılda sanayide yaklaşık 10 işyeri kapandı, işini kaybeden insan sayısı 10 binin üzerine çıktı. OSB'de elektrik enerjisi kullanımı bir önceki yıla göre daha düşük seviyelerde. Borçlu şirket sayısı giderek daha da artıyor” diyor.