Eyüp SERBEST

Etiyopya ile Somali arasındaki krizin kökeni 1300’lü yıllara dayanıyor. Ogedan ve Haud’ta iki devlet arasındaki kavga, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından bu toprakların İngiltere tarafından Etiyopya’ya verilmesiyle daha da kızıştı. Sürekli yaşanan çatışmalar 1964 yılında sınır savaşı, 1977-1978 arasında Ogedan Savaşı, 1982 yılında ise yine bir sınır savaşına neden oldu. Ancak sorun bir türlü aşılamadı. Arabuluculuk faaliyetleri de her seferinde çıkan sorunlar nedeniyle yarım kaldı.  

FETÖ’DEN SONRA GÜÇLENEN İLİŞKİLER 

15 Temmuz hain darbe girişiminin ardından, Afrika’da adeta üs kuran FETÖ’cülerin tek tek kovulmaları Türkiye’nin Afrika’daki gücünün katlanarak artırmasıyla sonuçlandı. Türk yatırımcılar Etiyopya’ya 4.2 milyar doları aşkın yatırım yaptı. Somali ile de çok özel ilişkiler kuruldu. Türk yatırımcıların yanı sıra, TPOA ile Somali Petrol İdaresi arasında ortak hidrokarbon aramalarına ilişkin anlaşma imzalandı. Somali’nin petrol ve doğal gaz kaynaklarının araştırılması için Oruç Reis gemisi, donanma gemilerimizle birlikte Somali’ye gitti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan Oruç Reis'i Somali'ye uğurladı/ 5 Ekim 2024

KIZILDENİZ’DE LİMAN İÇİN SAVAŞ ÇIKACAKTI 

Ancak 1 Ocak’ta iki ülke arasında yeni bir kriz patlak verdi.  

Eritre'nin 1990'ların başında ayrılmasıyla Kızıldeniz’deki en önemli limanını kaybeden Etiyopya, imparatorluk döneminde de denize erişim için çok sayıda savaş vermişti. Halihazırda ülke, dış ticaretinin yüzde 90'ına yakınını komşu ülkelerdeki limanlar üzerinden yapıyordu. 

Somali'den tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocak'ta liman kullanımı ve denize erişim için imzalanan mutabakat zaptı, Somali ile Etiyopya arasında krize neden oldu. 

Etiyopya, Somaliland ile imzaladığı mutabakat zaptıyla yeniden Kızıldeniz'e erişimi amaçlamıştı. Mutabakat zaptına göre Etiyopya'nın Somaliland'ın Berbera Limanı'nda bir yeri olacak, Somaliland'ın da Etiyopya Havayolları'nda hissesi bulunacaktı. Öte yandan Somaliland ile Etiyopya arasındaki anlaşmanın tamamlanması durumunda Etiyopya, Somaliland'i "bağımsız" olarak tanıyan ilk devlet olacaktı. 

Etiyopya'nın ticari ve askeri olarak Somaliland kıyılarında faaliyet yürütmesine izin veren adıma Somali ise "iç işlerine müdahale" gerekçesiyle şiddetle karşı çıktı. 

VE TÜRKİYE DEVREYE GİRİYOR 

Afrika Birliği iki ülkeye de itidal çağrısı yaptı. Ardından Türkiye iki dost ülke için diplomasi trafiği başlattı.  

İlk olarak 1 Temmuz'da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile Ankara’da görüştü ve ilerleme alınan görüşmeler sonucu Ortak Ankara Açıklaması yayımlandı. 

Bakan Fidan, 3 Ağustos'ta Etiyopya'yı ziyaret ederek ikili ilişkilerin yanı sıra Somali ile uzlaşı süreci ve bölgesel konular hakkında görüşmeler yaptı. Türkiye'nin ara buluculuğunda Somali ile Etiyopya arasında yürütülen Ankara Süreci'nin 2'nci turu 12 Ağustos'ta Bakan Fidan'ın ev sahipliğinde yapıldı. 

Somali ve Etiyopyalı bakanlar, farklılıkların barışçı yöntemlerle çözülmesi konusundaki kararlılıklarını yineledi, kolaylaştırıcılığı ve yapıcı katkılarından dolayı Türkiye'ye takdirlerini ifade etti ve ihtilafların çözüme kavuşturulması ve bölgesel istikrarın sağlanması konusunda anlaştı.

ETİYOPYA’DAN BARIŞ DALI UZANDI 

Türkiye'nin arabuluculuğunda yapılan görüşmeler sonrası Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 4 Temmuz'da mecliste yaptığı konuşmada Somali'nin parçalamasını istemediklerini dile getirdi. 

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 27 Eylül'de ABD'nin New York şehrindeki Türkevi'nde Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile ayrı ayrı bir araya geldi. 

Görüşmelerde, iki ülke arasındaki gerilime Ankara Süreci temelinde dengeli, uygulanabilir ve karşılıklı fayda sağlayacak çözüm arayışı hedeflendi.

 

KİMSENİN KAYBETMEDİĞİ MASA 

Türkiye’nin Afrika diplomasisindeki son noktayı ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan koydu. Yakın dostu Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’i dün Ankara’da ağırladı. İki lider, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da olduğu masada karşılıklı oturdu, sorunları masaya yatırdı. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın garantörlüğündeki görüşmelerden sulh çıktı.  

Cumhurbaşkanı Erdoğan gece yarısı iki lideri de yanına alarak ortak bir basın toplantısı düzenledi. Hem Somali hem de Etiyopya tarafında yüzler gülüyordu.

ORTAK REFAH YOLU KARARI 

Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi’nde tarafların, görüş ayrılıkları ve tartışmalı meselelerden vazgeçip, ortak refah doğrultusunda kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kaldıkları belirtilerek, Türkiye'nin kolaylaştırıcılığında Şubat 2025 sonuna kadar teknik müzakerelere başlamaya ve 4 ay içinde sonuçlandırmaya karar verdikleri kaydedildi. 

Taraflar, Somali'nin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken Etiyopya'nın denize ve denizden güvenli erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel yararları tasdik ettiğini duyurdu. 

İLGİLİ HABER

Türkiye’nin Afrika hamlesi başarılı oldu, Türk iş insanları milyar dolarlık ihaleler alıyor, yer altı kaynakları da Türkler’e emanet

patronlardunyasi.com