Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK), 8 Mart Dünya Kadınlar Günü öncesi açıkladığı “İstatistiklerle Kadın 2024” araştırmasına göre kadınların ekonomi ve çalışma yaşamına katılımı görece artmakla birlikte toplumsal eşitlikte erkeklerle var olan derin uçurum kapanmadı.
Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine (ADNKS) göre 2024 sonunda 85 milyon 664 bin 944 olan Türkiye nüfusunun 42 milyon 853 bin 110 kişi ile yüzde 49,98’ini kadınlar oluşturuyor. Başka deyişle kadın ve erkek nüfusu sayısal olarak yaklaşık eşit. Toplamda erkeklerle birbirine yakın olan nüfus dengesi, kadınların daha uzun yaşaması nedeniyle, özellikle 60 ve üzeri yaş grubundan itibaren kadınların lehine değişiyor. Kadın nüfus oranı, 60- 74 yaş grubunda yüzde 51,98’e çıkıyor, 75 ve üzerinde yüzde 60’ı aşıyor.
KADININ İŞGÜCÜNE KATILIMI DÜŞÜK
2023 Hane Halkı İşgücü Araştırması verilerinin kullanıldığı İstatistiklerle Kadın 2024 araştırmasına göre, 15 ve daha yukarı yaştaki toplam nüfusun yüzde 53,3’ü işgücüne katılırken, erkeklerde yüzde 71,2 olan bu oran kadınlarda yüzde 35,8’de kalıyor. Türkiye, kadının iş gücüne katılımda OECD ülkeleri içinde en son sırada yer alıyor.
Kadınların eğitim seviyesi yükseldikçe işgücüne katılım oranı artıyor. Kadınlarda iş gücüne katılım oranı okuryazar olmayanlarda yüzde 13,8, lise altı eğitimli kadınlarda yüzde 26,8, lise mezunu kadınlarda yüzde 37,4, mesleki veya teknik lise mezunlarında yüzde 45 olurken, yükseköğretim mezunu kadınlarda bu oran yüzde 68,9’a yükseliyor.
KADINLARDA İSTİHDAM ORANI ERKEKLERİN YARISINDAN AZ
15 ve daha yukarı yaştaki toplam nüfusta yüzde 48,3 olan istihdam oranı da kadınlarda yüzde 31,3 düzeyinde kalırken, erkeklerde yüzde 65,7’e yükseliyor.
En yüksek kadın istihdam oranı, yüzde 38,9 ile TR61 (Antalya, Isparta, Burdur), en düşük kadın istihdam oranı ise yüzde 19,8 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinde. Erkeklerde ise bu oran, yüzde 71,8 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesinde en yüksek, yüzde 56,7 ile TRB2 (Van, Muş, Bitlis, Hakkâri) bölgesinde ise en düşük düzeyde.
Toplam 15+ yaş nüfusta en yüksek istihdam oranı yüzde 54,5 ile TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli), en düşük istihdam oranı ise yüzde 37,5 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) bölgesinde bulunuyor.
İŞSİZLİK ORANI KADINLARDA ÇOK DAHA YÜKSEK
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, aktif iş arayanlara göre belirlenen işsizlik oranı erkeklerde yüzde 7,7 olurken, kadınlarda yüzde 12,6’ya ulaşıyor. İş arama durumuyla orantılı olarak okur yazar olmayan kadınlarda yüzde 3,3, lise altı eğitimli kadınlarda yüzde 9,2 olan işsizlik oranı, düz lise mezunu kadınlarda yüzde 18,5’e ulaşıyor. Bu oran mesleki ve teknik lise mezunu kadınlarda yüzde 18 ve yüksek öğrenimli kadınlarda da yüzde 14’le oldukça yüksek düzeyde. Eğitim düzeylerine göre kadınlarda işsizlik oranları ilköğretim ve altı düzeylerde erkeklere göre daha düşük, lise ve üstü eğitim basamaklarında ise erkeklerin genelde iki katı.
ÇOCUKLU ÇALIŞANLARDA KADIN-ERKEK FARKI
3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki bireylerin 2014 yılında yüzde 59,8 olan istihdam oranı, 2023 yılında yüzde 60,1’e yükseldi. Bu oran cinsiyete göre incelendiğinde farklı bir tablo ortaya çıkıyor. Hanesinde 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki erkeklerin yüzde 90,1 olan istihdam oranı, kadınlarda yüzde 27,1’e düşüyor.
Yarı zamanlı çalışanların istihdam içindeki oranı toplamda yüzde 10,2. Erkeklerde yüzde 7,3 olan bu oran kadınlarda yüzde 16,1 ile bunun iki katından daha yüksek.
ÜCRETTE DERİN UÇURUM
Cinsiyetler arasında tüm eğitim düzeylerinde erkekler lehine ücret veya kazanç farkı bulunuyor. Kazanç Yapısı İstatistiklerine göre, yıllık ortalama brüt ücret-maaş ile hesaplanan gösterge için en yüksek fark yüzde 17,4’le yükseköğretim mezunlarında, en düşük fark yüzde 13,2 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti.
Yıllık ortalama brüt kazanç ile hesaplanan göstergede ise en yüksek fark yüzde 20 ile lise mezunlarında, en düşük fark yüzde 14,9 ile ilkokul ve altı mezunlarda gerçekleşti. Cinsiyetler arası ücret veya kazanç farkı, erkek ve kadın arasındaki ücret veya kazanç farkının erkek ücret veya kazancına yüzdesel oranı olarak tanımlanıyor.
YÜKSEKÖĞRENİMDE KADINLAR ERKEKLERİ YAKALIYOR
Ulusal Eğitim İstatistiklerine göre, ülke genelinde yüksekokul ve fakülte, yüksek lisans ve doktora mezunu olan 25 ve daha yukarı yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki oranı, 2008-2023 döneminde yüzde 9,1’den yüzde 24,4’e yükseldi. Cinsiyete göre incelendiğinde, kadınlarda bu oranın daha hızlı arttığı görüldü. 2008 yılında yükseköğretim mezunu 25 ve daha yukarı yaştaki kadınların oranı yüzde 7,1, erkeklerin oranı yüzde 11,2 bulunuyordu, bu oran 2023 itibarıyla kadınlarda yüzde 22,7’ye ulaştı, erkeklerde de yüzde 26,2 oldu.
KADINLARIN ÜÇTE BİRİ YOKSULLUK RİSKİ ALTINDA
Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistiklerine göre yaş gruplarına göre yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanların oranına bakıldığında, 2024 yılında toplam nüfusun yüzde 29,3’ünün risk altında olduğu belirlenirken, erkeklerde yüzde 27,1 olan bu oranın kadınlarda yüzde 31,5’le çok yüksek olduğu görüldü. Aynı oranlara 18-64 yaş grubu için bakıldığında da yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında bulunan kadınların oranının yüzde 29,5’le, erkeklerdeki yüzde 23,1’lik düzeye göre daha yüksek olduğu belirlendi.
TOPLUMDA KADININ YERİNE İLİŞKİN GÖSTERGELER
-Dışişleri Bakanlığı verilerine göre 2011 yılında yüzde 11,9 olan kadın büyükelçi oranı 2024 yılında yüzde 26,9’a yükseldi.
-2024 yıl sonu itibarıyla TBMM’de 593 milletvekilinin 118’i kadın. Kadın milletvekili oranı 2007-2024 döneminde yüzde 9,1’den yüzde 19,9’a yükseldi.
-2010-2011 öğretim yılında yükseköğretimde yüzde 27,6 olan kadın profesör oranı 2023-2024’te yüzde 34,6’e, kadın doçent oranı da yüzde 32,2’den yüzde 42,1 çıktı.
-İş hayatında 2012 yılında yüzde 14,4 olan üst ve orta düzey yönetici pozisyonundaki kadın oranı 2023 yılında yüzde 20,6’ya yükseldi.
-Borsa İstanbul’da işlem gören en büyük 50 şirketin (BİST 50) yönetim kurulu üyeleri içinde 2016 yılında yüzde 12,2 olan kadın oranı 2024 yılında yüzde 19,4’e ulaştı.
-Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden kadın Ar-Ge personel sayısı, 2023 yılında 99 bin 195 kişi ile toplam Ar- Ge personel sayısının yüzde 34,1’ini oluşturdu. Sektörler itibarıyla TZE cinsinden kadın Ar-Ge personel oranı, yükseköğretimde yüzde 47,7, kâr amacı olmayan kuruluşların da dâhil edildiği genel devlette yüzde 29,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 27,8.
-2024 yılında ilk evlenme yaşı kadınlarda ortalama 25,8, erkeklerde 28,3 oldu. Ortalama ilk evlenme yaşının en yüksek olduğu il, kadınlarda 29,1, erkeklerde 31,9 ile Tunceli, en düşük olduğu il ise kadınlarda 23,3 ile Ağrı, erkeklerde 26,5 yaş ile Şanlıurfa oldu.
-Kadınların yüzde 38,7’si kendisinden daha yüksek eğitimli erkeklerle evli. Eşlerinden daha yüksek eğitimli olan kadınların oranı yüzde 16,7, eğitim seviyeleri aynı olan eşlerin oranı ise yüzde 43,2.
-Kesinleşen boşanma davaları sonucu annenin velayetine verilen çocuk oranı yüzde 74,4.
-2024 yılında 16-74 yaş grubundaki bireylerin internet kullanım oranı yüzde 88,8. Bu oran kadınlarda yüzde 85,4, erkeklerde yüzde 92,2.
-Yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı erkeklerde yüzde 15,2 olurken, kadınlarda yüzde 35,9’e ulaşıyor.
-Evde yalnız olduklarında kendilerini güvensiz hissedenlerin oranı da erkeklerde yüzde 3,1 olurken, kadınlarda yüzde 8,4’le çok daha yüksek.
patronlardunyasi.com