Atilla Yeşilada'nın yazısı
Piyasaların en seksi dişileri seçildi
Avucunuzu yalarsınız, bu yazıda seksi dişi filan yok, kan, ter ve gözyaşı var. Zaten benim yaşımda insan seksi dişi ile azı dişini karıştırıyor artık. Ama, ne yapayım başka türlü yazıları kimseye okutamıyorum. Ş
imdi elinizi vicdanınıza koyun. Size aşağıda iki manşet, hangisini okursunuz? Bir, "Beyonce kriz geçirdi, çömleği kırdı". İki, "Piyasalar kriz geçirdi, kritik destek kırıldı". Eğer buraya kadar sabrettiyseniz, menüyü vereyim. Önce, salı günü piyasaları sarsan çalkantı eli kulağında olan büyük tsunami mi sorusuna cevap arayalım. İki, kötü senaryolarda kriz bizi nasıl vurur, inceleyelim.
Çalkantının kökeninde yine likidite bolluğu ile bol-bereket dilenciye bile dağıtılan ipotekler yatıyor. ABD'de konut fiyatları yükseldiği sürece, bunlar "risksiz" görülmüştü. Kredi alan ödemezse, evi haraç-mezat satılır, kredi geri ödenir düşüncesi hakimdi.
Ama, artık ABD'de konut fiyatları artmıyor. Aksine, hızla artan hacizler yüzünden satılmamış ev stokuna 500,000 civarında ilave geldi, bir evin satışta bekleme süresi 6 ayı aştı. Bu yüzden kötü kredi notu olanlara ipotek verenler düzinelerle batıyor. Aslında, ABD ipotek pazarının çok küçük bir kısmını teşkil eden bu kurumların toplu iflası ciddi sistemik tehlike yaratmıyor... AMA, bu kurumların belli-başlı finansörleri büyük yatırım bankaları ve hedge fonlar. Collateralized debt obligations (CDO, teminatlı borç yükümlülükleri) başlıca araç.
Bir aracı ipotekleri tahvil ve hisselerle paketleyip yüksek getiri arayan hedge fonlara şutluyor. İpoteklerin geri dönmemesi, CDO spreadlerini hızla yükseltti. Piyasada toplam tutarı 800 milyar dolar civarında olduğu düşünülen bu enstrüman hedge fonların elinde patlarsa, net varlık değerleri gözle görülür miktarda düşebilir. Bu tür düşüşler fonlara kaynak sağlayan birey ve kurumsal yatırımcıların pay satışlarını tetikleyerek bir iflas dalgası yaratabilir. Özetle bu düzeltmenin çalkantıya veya krize dönüşmesi için kurumları birbirine bağlayan ve sistemin endojen (ABD Merkez Bankası FED'den bağımsız) para benzeri nakit kıymetler yaratmasını sağlayan kredi mekanizmasına bağlı. O makine durduğunda, kriz başlar. Ardından oluşacak tüketim daralması ithalat yoluyla Asya'ya sıçrar.
Bunlar olur mu bilinmez, belki artık deli boğalar akıllanıp biraz kaldıraçı azaltır, ama emin değilim. Daha geçen hafta 16.5 milyar dolarlık ipotek kazığı yiyen küresel bir banka şimdi Meksika'da sub-prim ipotek kredisi almaya başlamış! Tüm bu sürece bir de ABD Kongresi'nin hedge fonları denetim altına alması eklenirse, ortaya sakat bir manzara çıkar. Peki bu kriz bize nasıl yayılır? İki Kara Salı esnasında en dikkatimi çeken ekonominin yumuşak karnı döviz kurunun çok dirençli çıkmasıydı.
Bu birinci bulaşma kanalı. YTL'de hızlı bir devalüasyon önce menkul kıymet fiyatlarını ardından da reel ekonomiyi yakar geçer. Seçim yılında TCMB ve hükümetin optimal enflasyon-faiz politikaları farklılaştığı için, bir de kurumsal kavga çıkar. Bence hem yabancı hem de yerli yatırımcı YTL'ye destek veriyor. Bankaların açık pozisyonu görünürde küçük, çünkü risk reel sektöre satıldı. Artık içsel sermaye birikimi gerçekleştirmeyen reel sektör büyürken yabancı kredi kullandı.
Bunların ne kadarı sigortalı? Bilmem, ama dışarıdan kredi kesilirse, ya da döviz çıkarsa, ekonomi fren yapar. Zaten, bankaların kredi hacmi mevduattan hızlı büyüdüğü için mecburen yabancı kredi ile fonlama yapıyorlar, küresel kredi darboğazı iç tüketime bu yolla da bulaşabilir. Bankalar ayrıca mortgageları büyük ölçüde yurt dışında YTL cinsinden ihraç edilen tahvillerin karşılığını borç alarak yapıyor, bu kaynak kurursa, konut piyasasında fiyatlar düşebilir. Hey, durun kaçmayın! Daha politik risk-YTL sarmalına gelmedim. Bakın, lafın özeti şu. Son dört yıldır süren iyimserlik finans sistemini iskambilden bir kuleye çevirdi. Alttaki kağıtlardan birisi düşerse, hepimiz papazı buluruz.
Referans