Ocak-şubat döneminde 2 trilyon 89,9 milyar lira olan merkezi yönetim bütçe harcamalarının 129,4 milyarı görevlendirme gideri, 198,8 milyarı da Hazine yardımı olmak üzere toplam 328,2 milyar ile yüzde 15,7’sini sosyal güvenlik transferleri oluşturdu. Aynı dönemde yapılan 302,7 milyar liralık faiz ödemesi de bütçe harcamalarından yüzde 14,5 pay aldı. Geçen yılın aynı dönemine göre sosyal güvenlik transferleri yüzde 31,3 artarken, faiz ödemeleri yüzde 72,1 oranında artış kaydetti.
SOSYAL GÜVENLİK YÜKÜNDE CİDDİ ARTIŞ YOK
Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Emekli Sandığı ve BAĞ- KUR, 2007 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) olarak tek çatı altında birleştirilmişti. Birleşme öncesi 2006 yılında görevlendirme gideri/görev zararı ve Hazine yardımı olarak üç kuruma yapılan toplam aktarmanın bütçede payı yüzde 14 düzeyinde bulunuyordu.
Dünya'dan Naki Bakır'ın haberine göre, SGK ve küçük bir bölümü Türkiye İş Kurumu’na olmak üzere sosyal güvenlik sistemine transferlerin bütçedeki payı pandeminin ilk yılı olan 2020’de yüzde 20,6’ya kadar yükseldi. İzleyen dönemde ise söz konusu pay gerileyerek 2021’de yüzde 16,4, 2022 ve 2023 yıllarında yüzde 13,4, 2024’te de yüzde 13,9 oldu. Bu yılın ilk iki ayına ait kısa dönemlik veri dikkate alınmazsa 2024 sonu itibarıyla 2020’ye göre 5 puan dolayında düşen sosyal güvenliğin bütçeye yükü, birleşme öncesi dönemin de altında gerçekleşti.
FAİZİN YÜKÜ YENİDEN ARTIYOR
2006 yılında faiz ödemeleri yüzde 25,8 payla bütçede büyük bir ağırlık teşkil ediyordu. İzleyen dönemde uygulanan politikalarla faizin bütçedeki yükü gerileyerek 2017 yılında yüzde 8,4’e kadar düştü. Söz konusu pay hükümet sisteminin değiştiği yıl olan 2018’den itibaren yeniden yükselişe geçerek anılan yıl yüzde 8,9 ve 2019’dan itibaren de yeniden çift haneli düzeye geldi.
2024 yılı itibarıyla yüzde 11,8 olan faizin bütçedeki payı, bu yılın ilk iki ayında yüzde 14,5’e yükselirken, 2025 yılının tümü için ekonomi yönetiminin öngörüsü yüzde 13,2 düzeyinde bulunuyor. 2025- 2027 dönemine ait Orta Vadeli Program’da (OVP) bu yılın tümünde bütçe harcamalarının 14 trilyon 731 milyar, faiz ödemelerinin ise geçen yıla göre yüzde 50 artarak 1 trilyon 950 milyar lira olması öngörülüyor. Bu hedefin tutması için ilk iki aydaki büyüme ivmesinin izleyen dönemde yavaşlaması gerekiyor.
GSS ve işveren için on yılda 897 milyar TL yönetim bütçesinden sosyal güvenliğe yapılan transferler içinde “görevlendirme giderleri” kapsamında yatırım teşvikleri kapsamında işverenlere 5 puanlık sosyal güvenlik primi desteği ve GSS kapsamında devletçe üstlenilen sosyal güvenliği olmayanların sağlık primleri de bulunuyor.
Bu transferler normalde, emeklilere sağlık harcaması ve aylık ödemesi olmadığı için primli sosyal güvenlik sistemi kapsamında yer almıyor. Çalışma ekonomisi uzmanları, sosyal güvenliğin bütçeye yükü hesaplanırken, bu iki kalemin dışarıda tutulması gerektiği görüşünde.
Bu yılın ilk iki ayındaki sosyal güvenlik transferleri içinde işverene prim desteği olarak 45,6 milyar ve GSS ödemesi olarak 19 milyar liralık aktarma da yer aldı. Bu iki kalem hariç sosyal güvenlik transferleri 263,6 milyar lira ile merkezi yönetim bütçesi giderlerinden yüzde 12,6 pay aldı. Buna göre ilk iki ayda bütçede faiz ödemeleri sosyal güvenlik transferlerinden daha büyük bir ağırlık oluşturdu.
Son on yılın toplamında ise hesaplamaya dahil edilen söz konusu iki transferin sosyal güvenliğin bütçeye yükünü 3,1 puan yüksek çıkardığı belirlendi. 2015 başından bu yılın şubat sonuna kadar olan dönemde bütçeden sosyal güvenliğe toplam transfer 4 trilyon 293 milyar lira olurken, bunun 589,2 milyarını işverenlere prim desteği olarak aktarılan tutar, 307,9 milyarını da GSS ödemeleri oluşturdu.
Bu dönemdeki toplam aktarmadan bu iki kalem düşüldüğünde 3 trilyon 395,9 milyar lira olan sosyal güvenlik transferlerinin bu dönemde 28 trilyon 804,3 milyar lira olan toplam bütçe gideri içindeki payı yüzde 11,8 olarak hesaplandı.
Özellikle 2024, prim desteği ve GSS’de hızlı büyüme yılı oldu, bu gelişme toplam transferlerin bütçedeki payını yükseltti. 2023’te 81,6 milyar lira olan işverene prim desteği ödemelerinin 2024’te 256,9 milyar liraya, GSS ödemelerinin de 61,1 milyardan 103 milyar liraya yükseldiği dikkati çekti.
İşveren prim desteği ve GSS ödemeleri hariç transferlerin merkezi yönetim bütçesinde 2015 itibarıyla yüzde 12,8 olan payı, pandemi yılı olan 2020’de yüzde 17,3’e kadar çıktıktan sonra gerileyerek 2022’de yüzde 10,5, 2023’te yüzde 11,3, 2024’te yüzde 10,6 oldu.
SGK’YA GÖREVLENDİRME GİDERİ ÖDEMELERİ
Merkezi yönetim bütçesinden sosyal güvenlik transferleri kapsamında doğrudan Hazine yardımları ve açık finansmanı dışında “görevlendirme gideri” olarak SGK’ya şu ödemeler yapılıyor:
-Devlet memurlarının vazife malullük aylıkları ile bunların hak sahiplerine bağlanacak ölüm aylıkları karşılığı ödenecek ek karşılıklar
-Emekliler ve hak sahiplerine her ay ödenen tutarlara göre belirli oranlarda ek ödeme
-Emekliler ve hak sahiplerine bayram ikramiyesi
-Memurlara ödenen emekli ikramiyeleri
-Makam, temsil, görev ve kadrosuzluk tazminatları karşılığı yapılan ödemeler
-Şehit yakını ve gazilere bağlanan aylık ve diğer ödemeler
-Sosyal güvenliği olmayanlar için yapılan GSS primleri
-İşveren prim teşviki karşılığı yapılan ödemeler
-Ar-Ge personeli işveren prim teşviki ödemeleri
-Devralınan özel sandıklardan gelir bağlanmış olanlara ek ödeme.
patronlardunyasi.com