2006 yazında yapılan başvuruları 60 gün içinde sonuçlandırması gereken EPDK, konuyu beklemeye alınca, toplam 7 milyar dolarlık iki yatırımın başlatılması için gereken ihalelere çıkılamadı.
Yatırımların başlamamasıyla, birkaç yıl içinde oluşacak rafineri açığı nedeniyle işlenmiş petrol ürünleri ithalatının artması riski ortaya çıktı. Süreç şöyle gelişti:
Petrol Ofisi-OMV ortaklığı, Ceyhan"da rafineri kurmak için Haziran 2006"da EPDK"ya resmen başvurdu. Tüm başvuru prosedürünü tamamlayan şirket, yıllık hampetrol işlem kapasitesi 10 milyon ton olan bir rafineri fizibilitesi sundu. Rafinerinin yatırım maliyeti 2 milyar dolar olarak tasarlandı.
Çalık Holding ile Indian Oil Company de Ağustos 2006"da EPDK"ya Ceyhan"da rafineri kurmak üzere başvurdu. Grup, hem rafineri hem de petrokimya tesisi kurmak için yaptığı başvuruda, 5 milyar dolarlık yatırımı ile yılda 15 milyon ton hampetrol işleme kapasitesine sahip olacağına dair fizibilite verdi.
7 MİLYAR DOLARLIK YATIRIM BEKLİYOR
Petrol Piyasası Lisans Yönetmeliği"nin 10"uncu maddesi gereği EPDK"nın söz konusu başvuruları "en geç 60 gün içerisinde karara bağlayıp, ilgiliye tebliğ etmesi" gerekiyordu. Ancak aradan sırasıyla 8-10 ay geçmesine rağmen olumlu ya da olumsuz bir sonuç çıkmadı.
EPDK önce rafineri lisansı için mevzuatta değişiklik yapılması gereğine sığındı. Çevre Kanunu"nda geçen yıl yapılan bir düzenleme nedeniyle, EPDK"nın ilgili kanunun yönetmeliğinde, "Çevresel Etki Değerlendirme Raporu" alımının, "uygun bulma kararı" sonrası yerine, öncesine çekilmesi değişikliğinin yapılması gerekiyordu. Ancak EPDK aradan aylar geçmesine rağmen bu yönetmelik değişikliğini yapmadı. EPDK bu teknik düzenlemeyi yapsa, uygun bulma kararı verecek ve ardından yatırımlar için süreç başlayacaktı. Bunlar yapılmadığı için 7 milyar dolarlık projeler askıya alındı.
YÜZDE 50"YE VARAN RAFİNERİ AÇIĞI OLUŞACAK
Rafineri izinlerinin verilmemesi, Türkiye açısından da, cari açığın baş sorumlusu olan enerji ithalatının önümüzdeki yıllarda artması tehlikesini doğurdu. Türkiye"nin motorin ihtiyacı hızla arttığı ve TÜPRAŞ bu artış karşısında yetersiz kalacağı için petrol piyasasında yeni yatırım olmazsa olmaz kabul ediliyor. 2008-2009 yıllarında uygulamaya girecek AB"nin zorunlu standartları da, Türkiye"de akaryakıtın teknik özelliklerinin bu standartlara uyumlu hale getirilmesini gerektirecek.
Bu gelişmeler öncesi özellikle motorin ve jet yakıtta yüzde 50"ye varan rafineri açığı oluşacağını hesaplayan şirketler, yeni yatırım için harekete geçti. Rafineri yatırımlarını gerçekleştirecek şirketler dünyada sayılı olduğundan, yatırım için önceden sıraya girilmesi gerekiyor. 2006 sonunda ihaleye çıkıp, yatırımı başlatma planı yapan başvuru sahiplerinin bu tasarısı, EPDK"nın tavrı nedeniyle gerçekleştirilemedi. Tüm prosedürü tamamlayarak geçen yaz başvuran şirketler için normal süreç işletilse, 2008"de tesislerin ilk birimleri devreye alınabilecekti.
Başvuruların sonuçlandırılması konusunda kritik unsurun kamulaştırma yapılması olduğu bildirildi. Enerji Bakanlığı yönetimi, bir süre önce, bölgede arazi satışlarını durdurduklarını açıklamıştı. Yasa EPDK"ya da bu alanda kamulaştırma yapma izni veriyor. Ancak bu konuda da adım atılmaması dikkat çekti.
KAZAKİSTAN PETROL BAKANI YAZI GÖNDERDİ
İki resmi başvurunun sonuçlanmaması, sıradaki yatırımların da önünü kapattı. Kazakistan Petrol Bakanı Baktykozha İzmukhambetov, geçen eylül ayında EPDK"ya bir yazı göndererek, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile kurdukları şirketin Ceyhan"da rafineri kurmak istediğini, yapılması gerekenlerin kendilerine bildirilmesini istedi. İzmukhambetov, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev ile Başbakan Recep Tayyip Erdoğan"ın bu yatırım için anlaşma imzaladığının altını çizdi.
Ceyhan"da rafineri kurmak istediğini açıklayan bir başka grup da Shell-Turcas ile Azerbaycan petrol şirketi Socar olmuştu. Geçen yaz da dünyanın en büyük petrol şirketlerinden Lukoil, Zonguldak"ta rafineri kurmak için Türkiye"ye bir ziyarette bulunmuştu.