Erkan Kızılocak'ın haberi/Para Dergisi
Savunma sanayii sektörü, 2009’da 3.5 milyar lira yıllık ciroya ulaştı. İhracat da milyar dolara koşuyor. Yerli tedarik oranı yüzde 50’lere yaklaştı. Kamu kuruluşlarıyla yarışan pek çok özel üretici de birer sanayi devine dönüşüyor...
TÜRKİYE, füze kalkanı projesine ev sahipliği yapmayı sonunda kabul etti. Tepkiler belli oranda dinse de tartışmalar sürüyor. Bu tartışmalar aynı zamanda Türkiye’nin savunma alanındaki profilini de gündeme taşıdı.
Savunma sanayii alanında yakın zamana kadar dışa bağımlı olan Türkiye, tedarikteki yerli payını hızla artırıyor. Sektörün devleri arasında yer alan Aselsan, MKEK (Makine Kimya Endüstrisi Kurumu), Havelsan ve TAI gibi kamu kuruluşlarının yanı sıra pek çok özel kuruluş pazarda giderek daha fazla pay almaya başladı. Örneğin Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nın (SSM) geçtiğimiz günlerde açıkladığı 25 şirketten oluşan savunma devleri listesine özel sektörden 17 şirket girmeyi başardı.
2009 yılı itibariyle 3.5 milyar lira ciroya ulaşan sektörde ihracat da rekor kırmaya hazırlanıyor. Halen 670 milyon dolar civarında olan ihracatın 2011 yılında 1 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Dikkat çeken bir gelişme de araştırma geliştirme faaliyetleri için ayrılan bütçelerin yıldan yıla büyük artış göstermesi. Son 5 yılda Ar-Ge’ye ayrılan bütçe 3 kat arttı. 2000 yılında 43 milyon dolar seviyesinde olan Ar-Ge bütçesi, 2001 krizinde 24 milyon dolarla dibe vurduktan sonra 2005’te hızla 78 milyon dolara yükseldi. 2009 yılı verilerine göre ise 206 milyon dolar civarında gerçekleşti. Yani geçen yıl birçok sektördeki derin kayıplara karşın savunma sanayiiinde ihracat ve Ar-Ge bütçesi istikrarlı artışını devam ettirdi.
İleri teknoloji gerektiren sektörde, araştırma geliştirmeye ayrılan pay, yerli tedarik payını da istikrarlı bir artış yoluna soktu. Örneğin SSM verilerine göre, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ihtiyaçlarının yurtiçinden karşılanma 2003’teki yüzde 25’lerden 2007’de yüzde 41.6’ya, 2008’de yüzde 44.2’ye, 2009 yılında ise yüzde 45.7’ye yükseldi. Bu yıl ise yapılan tedarik sözleşmeleri ve hayata geçecek projeler dikkate alınarak, yerli tedarik oranının yüzde 50’ye ulaşacağı tahmin ediliyor.
Sektördeki üreticiler sermaye yapıları bakımından üç grupta toplanıyor: Kamu (askeri tersaneler, MKEK ve bazı TÜBİTAK enstitüleri), vakıf bağlı ortaklıkları (TSK’yı Güçlendirme Vakfı’na bağlı Aselsan, Tusaş, Havelsan, Roketsan, Aselsan ve İşbir) ile özel firmalar...
Savunma sanayii sektöründe kamu, askeri ve özel firmalar dahil toplam 236 kuruluş faaliyet gösteriyor. Bunların ürettiği 2 bin 200’e yakın savunma sanayii ürünü bulunuyor. Savunma alanında ana yüklenici ve alt yüklenici olarak da 100’ün üzerinde özel üretici faaliyet gösteriyor.
Ayrıca bu alanda ciddi bir yan sanayi potansiyeli de dikkat çekiyor. SSM’nin On Yıllık Tedarik Planı’na (OYTEP) göre, 2011 yılındaki 1 milyar dolarlık ihracat sözleşmelerinde yerli yan sanayiye en az yüzde 20 iş payı düşmesi hedefleniyor.
Önceliklerden biri de KOBİ ölçeğindeki firmaları savunma sanayiinin tedarikçisi haline getirmek. Aselsan'ın STAMP projesindeki yüzde 63 yan sanayi payı ve 36 alt yüklenici ile Otokar'ın 3-4 ton TTA projesindeki yüzde 27 yan sanayi iş payı ve 150 alt yüklenici buna örnek gösterilebilir. Yine sadece Ankara OSTİM’deki 72 şirketin savunma sanayiine yönelik çalıştığını da belirtmek gerekiyor.
Savunma sanayiindeki tedarikçi firmalar, üretimden satış ve ihracat miktarlarıyla Türkiye’nin büyük sanayi kuruluşları arasına girmeye de başladı. Örneğin, İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) “Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu” listesine 2008’de 15, 2009 yılında ise 17 firma girmeyi başardı...
OTOKAR
Özel sektörün en büyüğü
Koç Grubu bünyesindeki Otokar, SSM’nin 25 firmalık savunma devleri listesinde en büyük özel sektör şirketi seçildi. Firma, 1987 yılında İngiliz Land Rover firmasının lisansıyla 4x4 taktik araç üretimine adım attı. 1990'lı yıllardan itibaren de zırhlı teknolojisini ve askeri araç bilgisiyle birleştirerek kendi tasarımı olan zırhlı taktik araçları üretmeye başladı.
Otokar’ın zırhlı araç ailesini 4x4 tip Cobra, Akrep, ZPT ve Kaya ile 6x6 ve 8x8 tipteki Arma modelleri oluşturuyor. Zırhlı araçlar, kullanım amacı, personel kapasitesi ve koruma seviyelerine göre farklılık gösteriyor ve sipariş esasına göre üretiliyor.
Otokar, Land Rover Defender araçlarını da lisans altında üretmeye devam ediyor. Şirket ayrıca, Türkiye’nin ilk milli tankını tasarlamak üzere Altay projesinde ana yüklenici olarak görev alıyor. TSK’nın envanterindeki eski tanklar yerine geçecek olan ilk milli tank Altay projesi 2008 yılında start almıştı. 78.5 aylık Ar-Ge çalışması sonucu ortaya çıkacak Altay, halen envanterdeki 4 tankın görevini tek başına yerine getirebilecek. 500 milyon dolarlık projede 600 mühendis görev yapacak.
TSK’nın ihtiyaçları doğrultusunda zırhlı ve zırhsız pek çok kara araçları projesinde yer alan Otokar, yurtdışında da birçok ihaleye katılarak farklı coğrafyalara araç ihraç ediyor. Otokar tasarımı ve üretimi olan 25 bini aşkın askeri araç, 5 kıtadaki 20’den fazla ülkenin ordusunda kullanılıyor. Otokar’ın savunma sanayiii alanındaki cirosunun yüzde 80’ini kendi geliştirdiği ürünler oluşturuyor.
İŞE ALIM REFERANSLA
Otokar’da işe alım süreciyle ilgili ilginç bir uygulama söz konusu. İş ilanlarına yapılan başvuruların yanı sıra mevcut çalışanlardan birinin referansı da önem taşıyor. Buna “başarılı çalışanlar başarılı çalışanları tanır” sistemi deniliyor.
Eğer bir Otokar çalışanının şirket bünyesindeki açık bir pozisyonu için bir arkadaşı varsa özgeçmişini insan kaynakları departmanıyla paylaşabiliyor. Çalışan referansıyla iletilen bu adayın işe alınması durumunda referans veren çalışan ödüllendiriliyor.
BMC
Zırhlı araç uzmanı
Çukurova Grubu bünyesindeki BMC, 1964 yılından beri İzmir Pınarbaşı’nda üretim yapıyor. Üretim gamında çekici, ağır, orta ve hafif kamyon, kamyonet, minibüs, midibüs, otobüs, panelvan, kombi, kombivan, özel kullanıma yönelik komple araç, yedek parça, motor ve döküm parçaları bulunuyor. 1972 yılından beri de askeri amaçlı araç üretimi yapıyor.
BMC, TSK’nın ihtiyaç duyduğu taktik tekerlekli araçları, zırhlı araçları ve değişik üstyapılı lojistik destek amaçlı araçları üretiyor. Bugüne kadar TSK’ya 1.000 adet taktik tekerlekli araç ve 3.000 adet lojistik destek aracını üreterek teslim etti. Ayrıca 1991 yılında Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde yer alan 300 adet 6x6 BTR60 tankının modernizasyonunu gerçekleştirdi.
NATO standartlarından üretim lisansına sahip olan BMC, bu sayede NATO ülkelerine satış yapan üreticiler arasına da girdi. NATO Gizli, Gizlilik Dereceli Tesis Güvenlik Belgesi, Milli Gizli, Gizlilik Dereceli Tesis Güvenlik Belgesi ve Savunma Bakanlığı tarafından verilen üretim izin belgelerine sahip. Kendi bünyesinde yürüttüğü Ar-Ge çalışmalarıyla yeni tip ürünlerin tasarım, geliştirme ve seri üretimini gerçekleştirebiliyor.
BMC’nin savunma sanayii araç grupları; taktik tekerlekli araçlar, zırhlı muharebe araçları, lojistik destek araçları ve özel projelerden oluşuyor. 2008 yılında taktik tekerlekli araç ihalesini alan şirket bu proje kapsamında 2.5 ton (4x4), 5 ton (4x4), 10 ton (6x6) taktik tekerlekli araç ve mayına karşı korumalı taktik tekerlekli araç olmak üzere toplam 1.859 araç üretip teslim edecek. Proje bedeli yaklaşık 300 milyon euro. Bu bedelin yüzde 25’lik kısmı istihdam ve KOBİ desteği olarak yan sanayiye aktarılacak.
“YÜRÜYEN KALE”
BMC CEO’su Mehmet Demirpençe, proje kapsamında sunulan araçların 12 yıllık bir çalışmanın eseri olduğunu belirterek, özellikle “yürüyen kale” olarak adlandırılan mayına dayanıklı zırhlı aracın da prototip olarak üretildiğini ve seri üretime hazır hale getirildiğini vurguluyor. Türkiye’nin yıllardır yerli savunma sanayiinin temellerini oluşturmaya çalıştığını hatırlatan Demirpençe’ye göre, BMC bu konuda önemli Ar-Ge çalışmaları yaparak, en önemli oyuncularından biri haline geldi:
“Tam entegre askeri araç üretim tesislerine sahibiz. Ar-Ge’den mühendislik çalışmalarına, tasarım ve prototip üretiminden seri üretime her aşama BMC bünyesinde gerçekleştiriliyor. Bundan sonraki hedefimiz, NATO üyesi ülkelere askeri araç satışı yapmak.”
HEMA ENDÜSTRİ
Tank taşıyıcı araç üretiyor
Yurtdışında enerji yatırımlarıyla bilinen Gama Holding bünyesindeki Hema Endüstri’nin savunma sanayii geçmişi oldukça eskilere dayanıyor. 1989’da M113 tipi tankları modernize ederek TSK’ya teslim eden şirket, daha sonraki yıllarda bu yöndeki çalışmalarını hızlandırdı ve BTR80 ve M60 tanklarının modernize edilmesinde yer aldı.
Hema Endüstri, savunma sanayii alanındaki çalışmalarını daha da ileri götürerek Çerkezköy tesislerinde, yüzebilme kabiliyeti olan 6x6 Hitit zırhlı personel taşıyıcı aracını üretti. 2005 yılında Jandarma Genel Komutanlığı’na 40 adet askeri traktör yaparak teslim etti. Şu anda yine SSM’nin açtığı 1.075 adetlik 4x4 ve 366 adetlik 6x6 zırhlı araç projeleri ihaleleri için çalışmaları devam ediyor.
Hema Endüstri, Alçak İrtifa Hava Savunma Sistemi projesi için de Aselsan’ın alt yüklenicisi olarak teklif verdi. Şirketin mayın temizleme aracı, milli tankta alt sistem ve motor üretimi gibi konularda de çalışmaları devam ediyor.
TAI’ye özel uçak yedek parçası üretimi için teklif veren Hema Endüstri, son olarak tank taşıyıcı araç ve römorku projesi için açılan ihalede 45 araç üretme hakkı kazandı. Şirket, İtalyan Otomelara firmasına yapılan anlaşma gereği ise offsett kapsamında parçalar üretiyor.
PAZAR PAYI YÜZDE 50
Kara sistemleri konusunda üretim izni olan 3-4 firmadan biri olan Hema Endüstri, önümüzdeki dönem SSM’nin bu alandaki tüm ihalelerine girmeyi planlıyor. Şirket, son 2 yılda SSM tarafından açılan mayına karşı korumalı araç projesi ihalesinde ikinci, tank taşıyıcı araç proje ihalesinde ise birinci oldu.
Hema Endüstri, Türkiye de üretilen askeri araçlara alt sistem bazında komple direksiyon ve fren donanımları veriyor. Şirketin savunma sanayiinde yerli tedarik pazar payı, projenin durumuna göre yüzde 50’leri buluyor. Hema Endüstri’nin halen Kara Kuvvetleri Komutanlığı için 45 adet tank taşıyıcı araç ve römorku projesi kapsamında üretimi devam ediyor.
Hema Endüstri, geçtiğimiz günlerde SSM ile imzaladığı işbirliği anlaşmasıyla Türkiye’nin ilk seyyar cerrahi hastanesi ve mobil ilkyardım istasyonunu kuracak. TSK’nın hizmetine verilecek seyyar hastane savaş ve barışta, olağanüstü durumlarda acil, ilk yardım, kanama durdurucu, hayat, uzuv ve organ kurtarıcı gibi ileri cerrahi müdahalelerin gerçekleştirildiği mobil bir hastane olacak. Hastanenin acil servis bölümü en fazla 3 saatte fonksiyonel hale gelerek hizmete girebiliyor. Sistemin yapısı alüminyum, özel alaşım çelik ve çelik konteyner ile şişme tip çadırlardan oluşuyor. Sistemi oluşturan tüm unsurlar taktik tekerlekli araçlarla hizmet yerlerine taşınıyor.
YAKUPOĞLU TEKSTİL
Asker postalı üretiyor
1971 yılında askeri malzeme ticaretine başlayan Yakupoğlu Tekstil, 1990’dan bu yana üretim yapıyor. Ağırlıklı olarak asker botları üreten firma, bununla beraber kamuflaj, çadır, uyku tulumu gibi yan ürünleri de ihtiyaç halinde tedarik edebiliyor. Savunma sanayiine ek olarak, iş güvenliği ayakkabıları da üretiyor. Şirket yetkililerine göre bu alanda da Türkiye’nin pazar lideri.
Asker ve polis botları için aralıksız Ar-Ge projeleri yürüten Yakupoğlu Tekstil, bu sayede birçok ilke imza atmış. Örneğin, yapıştırma yerine enjeksiyon tabanlı askeri botlar üretmiş. Daha önce kösele ayakkabı giyen polise poliüretan tabanlı kaymaz spor ve klasik görünümlü ayakkabı ve botlar temin etmiş...
Yakupoğlu Tekstil, başta Ortadoğu ve Körfez bölgesi olmak üzere 20’den fazla ülkeye asker botu ihraç ediyor. Savunma sanayiindeki pazar payı yüzde 50’ler civarında. 100 milyon lira civarındaki 2009 yılı cirosunun büyük kısmı savunma sanayii faaliyetlerinden oluşuyor. Şirketin bu yıl yüzde 20 büyüyeceği öngörülüyor.
Bu arada Yakupoğlu Tekstil’in SSM ile birlikte yürüttüğü önemli bir projesi gizlilik nedeniyle açıklanmıyor. Şirketin odak noktası, asker botlarını mümkün olduğunca kusursuz hale getirmek.
KALEKALIP
İnsansız hava aracı üretiyor
1987 yılından beri savunma sanayiinde faaliyet gösteren Kalepkalıp, hafif silah sistemleri tasarım ve üretimi, roket ve füze fırlatma sistemleri tasarım ve üretimi, uçak gövde, kanat ve parçaları üretimiyle insansız hava araçları üretimi yapıyor. 1987 yılında Stinger projesiyle savunma ve havacılık sektörüne giren şirket, 2005’te dünyanın en önemli havacılık projesi olarak gösterilen JSF (müşterek saldırı uçağı) projesinde yer almaya hak kazandı. Bugün itibariyle 200’ün üzerinde kritik gövde ve kanat parçası üretimini üstlenerek bu projede kilit bir oyuncu konumuna geldi. Sivil ticari havacılık alanında ise Boeing 737-747-777 ve yeni nesil uçağı 787’nin gövde parçalarını ve Airbus 319-20-21 uçaklarının yakıt tankı parçalarını üretmeye başladı.
Kalekalıp, MKEK’nin ana yüklenicisi olarak milli piyade tüfeğinin tasarımı ve imalatını gerçekleştiriyor. Kalekalıp’ın halen yürütmekte olduğu en önemli proje ise insansız hava aracı (İHA)... Baykar Makine’yle ortak yürütülen mini İHA projesi 2006 yılında başlamıştı. Kale-Baykar İHA teknolojileri, günümüz ve geleceğin havacılık teknolojisinde stratejik bir yere sahip olan insansız hava araçlarının özellikle yazılım ve elektronik donanımlarıyla ilgili sistem bileşenlerinin tasarım, test ve üretim aşamalarını içeriyor.
Bugüne kadar Rapier, Stinger, ATACMS, GMLRS gibi çokuluslu projelerde alt yapımcı olarak çalışan Kalekalıp, Türkiye’de geliştirilen farklı roket ve füze projelerinin, fırlatma sistemlerinin geliştirilmesi ve üretimi konularında çalıştı. Şu anda şirketin uçak gövde ve kanat parçaları üretiminin tamamı ihracata yönelik. Halen 75-80 milyon dolar civarında olan yıllık iş hacminin, yeni yatırımlarla 2015’te 250-300 milyon dolara çıkması hedefleniyor.
PRATT&WHITNEY İLE ORTAKLIK
Kalekalıp’ın havacılık alanındaki önemli adımlarında biri de ABD'li uçak motoru üreticisi Pratt&Whitney ile uçak motoru parçası üretimi için ortaklık kurması oldu. Bu ortaklık kapsamında kurulan şirket, F-35 avcı uçağında kullanılan F135 tipi motorlarda kullanılan parçaları üretecek. Üretim, ileride Pratt&Whitney tarafından üretilen F100, F119 ve F117 tipi uçak motorlarının parçalarını da kapsayacak şekilde genişletilebilecek.
İzmir ESBAŞ serbest bölgesinde kurulacak fabrikanın temelinin yakında atılması bekleniyor. 2012 yılı başında ise seri üretime başlanacak. İlk faz deneme üretimleri Kale Havacılık’ta gerçekleşecek. Kale Havacılık, SSM’nin savunma devleri listesinde 17’nci sırada yer alıyor.
TEI
Uçak motoru üreterek 100 misli büyüdü
Kısa adı TEI olan Tusaş Motor Sanayi, SSM’nin savunma devleri listesinde 5’inci sırada yer alıyor. TEI’nin yüzde 50.5’lik hissesi Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş’ye (TAI), yüzde 46.2’lik hissesi General Electric (GE) şirketine, yüzde 3.3’lük hissesi ise TSK’yı Güçlendirme Vakfı ve Türk Hava Kurumu’na ait.
TEI, 1985 yılında, Türk Hava Kuvvetleri envanterine girecek F-16 uçağı ve bu uçağa güç veren F110 motorunun Türk savunma sanayiine kazandıracağı yüksek teknolojiler kapsamında stratejik bir iş modeli olarak kuruldu. Şirketin faaliyet alanı; uçak motorlarının ve diğer gaz türbinli motorların Ar-Ge, tasarım, üretim, bakım, onarım, revizyon, modifikasyon ve modernizasyonu konularında Türkiye’de modern bir uçak motor endüstrisinin kurulmasını içeriyor.
Parça üretim faaliyetlerine 1987 yılında 12 farklı motor parçasının imalatıyla başlayan TEI, bugün geldiği noktada 33 farklı tipteki askeri ve ticari motor programları için yaklaşık 600’ün üzerinde farklı parçanın üretiyor. Dünyanın önde gelen uçak üreticisi şirketleri Boeing ve Airbus’ın, B787 Dreamliner ve A380 de dahil olmak üzere ürettiği en son uçaklara ait motorlarda TEI imalatı parçalar yüksek bir uçuş emniyeti güvencesiyle kullanılıyor. Dünyanın en büyük ve en gelişmiş uçaklarına ait motorlara parça üreten TEI’nin hemen her motorda 1’den fazla parçası bulunuyor. TEI, kurduğu sağlam altyapıyla Genel Maksat Helikopter Projesi, ATAK helikopter projesi, JSF F136 motor projesi, bölge ülkelerine ait F110 motorlarının montaj, test, bakım, onarım ve revizyon faaliyetleri, Cougar helikopterlerine güç veren Makila 1A1 motorlarının depo seviyesi bakım ve revizyon işlemleri gibi konularda yoğun çalışmalarını sürdürüyor.
İHRACAT DEVİ
1987’de sadece 3 milyon dolar ciro elde eden TEI, şimdi 300 milyon dolar cirolu bir deve dönüştü. Bu, 25 yılda 100 misli büyüme anlamına geliyor. TEI, Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu arasında üretimden satışlarda 200’üncü, ihracatta ise 59’uncu sırada yer alıyor. Şirket gelirlerinin büyük bir bölümü ihracattan oluşuyor.
TEI, ileri teknoloji gerektiren bir alanda Türkiye’nin en büyük ihracatçıları arasında bulunuyor. Yılda 160-170 milyon dolarlık ihracat yapıyor. 25 yılda yapılan 1.8 milyar dolarlık cironun 1.2 milyar doları ihracattan oluşuyor. Yan sanayi kullanımı yüzde 26 düzeyinde olan TEI, Eskişehir ve çevresinde binlerce kişiye istihdam sağlıyor.
ALP HAVACILIK
Sikorsky’nin tedarikçisi
Eskişehir OSB’de (Organize Sanayi Bölgesi) 1998 yılında kurulan Alp Havacılık, SSM’nin savunma devleri listesinde 11’inci sırada bulunuyor. Şirket, havacılık ve uzay sanayisine yönelik hassas, kritik, yapısal ve motor komponentleri, sistemleri ve helikopter dinamik bileşenleri, sürücü şaftları, uçuş kontrol ve diğer uçuş emniyetli kritik parçaların üretimini yapıyor.
Alp Havacılık’ın müşterileri arasında başta Amerikan Sikorsky olmak üzere Pratt&Whitney, Goodrich Landing Gear, Lockheed Martin Aero, Tusaş gibi dünyanın en önde gelen havacılık devleri bulunuyor. Bu şirketlere teknoloji yoğun üretim yapan Alp Havacılık, yeni yatırımı motor komponent mühendislik ve üretim merkezini de geçtiğimiz günlerde hizmete aldı. 2010 yılı tamamında ise 30 milyon dolarlık yatırım harcaması öngörülüyor.
Alp Havacılık, son 10 yıllık dönemde 50 misli büyürken, istihdamı da 20 misli artış gösterdi. Şirket, halen 23 bin 500 metrekare kapalı alanda 400 personeliyle faaliyet gösteriyor. Onlarca KOBİ’ye alt yüklenici olarak iş verdiklerini vurgulayan Alp Havacılık Yönetim Kurulu Başkanı Tuncer Alpata, “100’den fazla tezgahımız, güçlü kalitemiz, mühendislik, test ve laboratuar altyapımız, sayısı 50’yi aşan ve bir kısmı dünyada pek az tesiste yer alan özel proseslerimizle savunma ve havacılık sanayiinin örnek kuruluşu olarak gösteriliyoruz” diyor.
Alpata, Amerikan Savunma Bakanlığı’nın Sikorsky helikopterleri için kritik parça özel üretim izni verdiği ABD dışındaki tek kuruluş olduklarının da altını çiziyor.
İHRACAT HEDEFİ 350 MİLYON $
Alp Havacılık, müşterek taarruz uçağı (JSF) projesinde, uçağın iniş takımlarına ait yüzlerce komponent ve alt parçanın üretimini gerçekleştiriyor. Proje kapsamında Goodrich’in en önemli iş ortağı ve F22 projesinde de ABD dışındaki tek yüklenicisi.
Alp Havacılık, Eskişehir’deki tesislerinde gerçekleştirdiği üretiminin önemli bir bölümünü ihraç ediyor. 2010 yılı ihracatı 50 milyon dolara yaklaşacak. Alpata, 2015 ihracat hedefininse 150 milyon dolar olduğunu belirtiyor. Alpata’ya göre, JSF projesinde üretimin artması ve Genel Maksat Helikopter Projesi’nin Sikorsky tarafından kazanılması durumunda 2019 yılında ihracat 350 milyon dolara kadar ulaşabilir.
GENPOWER
Orduya jeneratör üretiyor
Genpower’ın ürün gamında jeneratörün yanı sıra çapa makineleri, çim biçme makineleri, su pompaları, alternatörler, ışıldaklar, kaynak makineleri ve kontrol panelleri yer alıyor. 2000 yılından bu yana ise savunma sanayiine tedarikçi konumunda. Özellikle dizel ve benzinli jeneratör ihtiyacını karşılıyor. Sivil amaçlı olanlar da dahil bugüne kadar gerçekleştirdiği projelerin parasal tutarı 450 milyon euro civarında. Aynı zamanda Afrika, Ortadoğu, Rusya, Türk Cumhuriyetleri’nin yanı sıra 7 kıtadan 100’ü aşkın ülkeye ihracat yapıyor. Şirketin başta Balkanlar olmak üzere bütün Avrupa’da ve Orta Amerika merkezli bütün Amerika’da pazarlama faaliyetleri de devam ediyor. 2009’da 16 milyon euro ciro elde eden Genpower’ın 2010 beklentisi ise 22 milyon euro civarında.
GENETLAB
Kablosuz ağlar örüyor
Lojistik alanında faaliyet gösteren Alışan Grubu bünyesindeki Genetlab Bilgi Teknolojileri, 2005 yılında bir Ar-Ge şirketi olarak kuruldu. Genetlab’ın faaliyet alanları; kablosuz sensör ağları, telsiz haberleşme, güvenlik sistemleri ve endüstriyel otomasyon uygulamalarından oluşuyor. Savunma sanayiine yönelik önemli projesi ise kısa adı TEDAS olan Tesis Güvenliği Duyarga Ağı Sistemi. TEDAS, sınır ve kritik tesislerin (karakol, askeri üs, havaalanı gibi) çevresindeki tel örgülerden yapılacak geçişleri tespit etmek amacıyla geliştirilmiş. Herhangi bir fiziksel önlemin bulunmadığı arazilerde düşman hareketlerini ve kaçak geçişleri tespit etmek amacıyla geliştirilen KADAS (Kritik Arazi Duyarga Ağı Sistemi) de yine sınır ve karakol güvenliği için üzerinde çalışılan bir proje. Genetlab, bir yandan da “Sense Away” denilen kırsal alanda güvenlik izleme sistemi ve kısa adı SADAS olan sualtı duyarga ağı sistemi projelerini yürütüyor.
Genetlab ayrıca, bir sahil güvenlik radar sistemi projesi ve “Ahtapot” ismiyle anılan ağ yetenekli ve çok sensörlü sualtı keşif sistemi projesiyle ilgili çalışmalar yürütüyor. Yurtdışı pazarı içinse özellikle Ortadoğu ülkelerinden gelen ciddi talepler karşılanmaya çalışılıyor. Daha önce Avrupa’daki bir akademik kuruluşa ürün ve hizmet ihracatı gerçekleştirilmiş.
Genetlab, henüz çok genç bir şirket olmasına rağmen yüzde 300 büyüme kaydederek 2010 yılı sonunda 4 milyon lira ciroya ulaşmayı hedefliyor.
Rakamlarla savunma sanayii sekörü
Faaliyet gösteren kamu kuruluşu: 136
Faaliyet gösteren özel kuruluş: 100
Her türlü araç-gereç ve ürün sayısı: 2.200
Yerli tedarik oranı: Yüzde 45.7
Sektör cirosu (2009): 3.587.971.847 TL
Özel sektör cirosu: 1.339.309.120 TL
Vakıf (Aselsan, Havelsan, Mikes, Roketsan, Tusaş, Esdaş) şirketlerinin cirosu: 1.192.258.825 TL
Kamu (MKEK, TÜBİTAK MAM, TÜBİTAK SAGE) şirketlerinin cirosu: 314.047.416 TL
Askeri fabrikaların cirosu: 742.356.486 TL
Kaynak: SSM (Savunma Sanayii Müsteşarlığı)
Bazı önemli savunma sanayii projeleri
Tamamlananlar
Proje Yüklenici firma
Ani müdahale botu Yonca-Onuk
Mini insansız hava aracı Kalekalıp-Baykar
Volkan atış kontrol sistemi Aselsan
Ejder 6x6 taktik tekerlekli zırhlı araç Nurol
Cobra zırhlı araç Otokar
Tekerlekli taktik araçlar BMC
Zırhlı muharebe aracı FNSS
Devam edenler
Proje Yüklenici firma
ATAK helikopter Tusaş
Altay Milli Tank Otokar
MİLGEM Denizaltısı İstanbul tersanesi
Orta ve uzun menzilli tanksavar füze Roketsan
Seyyar yüzücü hücum köprüsü FNSS
Türk eğitim uçağı (Hürkuş) TAI
Genesis komuta kontrol sistemi Havelsan
Füze ikaz ve karşı tedbir sistemi Aselsan
Özgün TİHA geliştirme TAI
Yeni tip karakol botu FNSS
Pars 8x8 lastik tekerlekli zırhlı araç FNSS
Savunma sanayii verileri (Dolar)
Yıllar Ciro İhracat Ar-Ge
1997 1.205.000.000 138.000.000 34.000.000
1998 968.401.000 80.034.000 40.794.000
1999 1.074.614.189 84.408.551 41.632.518
2000 851.852.000 123.442.000 43.081.000
2001 848.897.075 134.064.179 24.411.819
2002 1.062.375.000 247.727.000 48.912.000
2003 1.301.000.329 331.135.000 58.428.250
2004 1.337.120.000 196.341.000 63.860.000
2005 1.591.162.692 337.422.986 78.511.203
2006 1.720.405.000 351.989.000 90.089.000
2007 2.010.604.105 420.408.813 120.193.753
2008 2.316.821.798 576.337.824 228.232.727
2009 2.319.309.533 669.179.072 206.128.919
Kaynak: Savunma Sanayii İmalatçıları Derneği
İSO 500’e giren savunma sanayii şirketleri (2009)
Şirket Üretimden satışları (TL) Dönem karı/zararı (TL) İhracat (Bin $)
Mercedes-Benz Türk A.Ş. 1.472.696.529 145.892.980 523.848
Aselsan Elektronik Sanayi 843.613.779 215.832.725 59.451
Siemens 711.217 108.263.107 247.987
Tusaş Türk Havacılık 527.889.134 130.102.110 179.691
MKEK 508.299.518 20.824.033 25.879
BMC 506.583.771 -49.854.800 55.471
Otokar 364.598.553 21.006.691 100.447
TEI 251.050.637 34.083.595 155.000
Coşkunöz Metal 221.110.126 9.065.630 23.954
Havelsan 190.135.418 29.145.121 57.034
FNSS Savunma 183.412.695 29.813.600 119.467
Hema Endüstri 168.780.735 527.706 58.473
Genpower Jeneratör 166.830.105 12.147.857 86.434
Alcatel Lucent 163.279.250 1.987.233 49.437
RMK Marine 158.292.473 23.585.861 69.907
Roketsan 110.492.968 14.152.563 6.460
Yakupoğlu Tekstil 103.424.369 6.913.103 11.410
Kaynak: Savunma Sanayi İmalatçıları Derneği
Savunmanın yerli tedarikçileri
AÇA Otomotiv
AGS Enerji ve İletişim
AKSA Makina
Alcatel-Lucent
Alp Havacılık
Altay Kollektif
Anadolu Deniz
Aneltech
Aselsan
Asil Çelik
Atel Telekomünikasyon
Ayesaş
Barış Elektrik
BMC Sanayi
BTT Bilgi Teknoloji
C2TECH
Coşkunöz
Dearsan Gemi
Desan
Düzgit
E.T.C.
ESDAŞ
ETA Elektronik
FNSS
GANTEK Teknoloji
Gate Elektronik
Genetlab Bilgi Teknolojileri
Genpower Jeneratör
Girsan
Global Teknik
Göktürk Mühendislik
Güvenli Yaşam
Havelsan
Havelsan Teknoloji Radar
Hema Endüstri
Hisar Çelik
IDC A.Ş.
İstanbul Denizcilik
İşbir Elektrik
Katron
Koç Bilgi Savunma
Koluman Kögel
Koluman Otomotiv
MKEK
Mercedes-Benz Türk
MES Makina
Meteksan Savunma
MİKES
Milsoft
MTU-Tr
NETAŞ
Nurol Makine
Nurol Teknoloji
Otokar
OYAK Teknoloji
Öztek Tekstil
Öztiryakiler
Pagetel Sistem
Pi Makina
RMK Marine
Roketsan
Safir Silah
Samsun Yurt Savunma
Sarsılmaz
Savronik
SDT
Selex Komünikasyon
Siemens
STM
TAI
TEI
TİSAŞ
TÜBİTAK-SAGE
Tübitak-Bilgem
Üç Yıldız Silah
Vestel Savunma
Yaltes
Yolbak
Yonca-Onuk
Kaynak: Savunma Sanayii İmalatçıları Derneği
Para Dergisi