Nil Göksu Urgancıoğlu yazdı...
Cumhuriyet’in ilanının dış basında bulduğu yankıda, İngiltere’ye özel bir parantez açmak gerek. Çanakkale’den Kurtuluş Savaşı’na kadar, Mustafa Kemal Paşa tarafından defalarca mağlubiyete uğratılan, dönemin en büyük küresel gücü, bağımsızlık mücadelemiz ve Cumhuriyet’in ilan sürecini çok yakından takip etti.
İNGİLİZ BASINI MUSTAFA KEMAL PAŞA’YI YAKINDAN TAKİP ETTİ
İngiliz basınının önemli gazetelerinden Daily Mail’in Kurtuluş Savaşı’mızın başladığı 1919 yılından Cumhuriyetimizin kurulduğu 1923 yılına kadar Mustafa Kemal Paşa ile ilgili sayısız haber yaptı. 1919-1920 yılları arasında Mustafa Kemal Paşa ve hareketi “bir isyan hareketi olarak nitelendirildi” ve Ulu Önder Atatürk’e ilişkin “küstah”, “asi” gibi nitelendirmeler yapıldı.
ÖNCE KÜSTAH DEDİLER, ZAFERLERDEN SONRA AĞIZ DEĞİŞTİRDİLER
1922 yılında art arda gelen Türk zaferleri neticesinde, Mustafa Kemal Paşa “asi” konumundan “Türk Milli Hareketi”nin lideri konumuna çıkarıldı, Yunan işgalinde sadece İngilizlerin parmağı olmadığı konusuna vurgu yapıldı Anadolu’da başlayan hareket, İngiliz sömürge ve yarı sömürgelerinde ses getirmeye başlayınca gazete bu durumu görmezden gelememeye başladı. Çeşitli yazı ve yorumlarda İngiltere’nin politikaları sorgulanmaya başlandı.
TÜRKİYE’YE MUHABİR GÖNDERDİ
1922-1923 yıllarından itibaren gazete G. Ward Price adlı muhabirini Türkiye’ye gönderdi ve Türkiye’yi daha yakından gözlemlemeye ve Mustafa Kemal Paşa’nın görüşlerine daha fazla yer vermeye başladı. İşte o haber başlıklarından bazıları:
‘’Mustafa Kemal Paşa, her fırsatta “adil bir barıştan yana olduğunu ve bu uğurda gerekirse yeniden savaşmaktan çekinmeyeceğini” belirtmekteydi’’ (Daily Mail, 6 Şubat, 6 Mart, 27 Mart ve 9 Nisan 1923).
‘’Cumhuriyet’in ilanı ve Halk Partisi yeni yönetim biçimini onayladı. Türkiye Cumhuriyeti doğdu.’’(Daily Mail, 30 Ekim 1923).
O MEŞHUR TIME KAPAĞI: KÖLELİKTEN KURTARDI
Time gazetesinin meşhur Atatürk kapağı ise, Cumhuriyet’in ilanından öncesine, Kurtuluş Savaşı dönemine ait. Dergi o meşhur nüshasında, Atatürk’ü Türkiye’nin özgürleştiricisi olarak tanımladı. Dergi, Atatürk’ün halkını yabancı bir otoriyete kölelik bataklığından kurtardığını yazdı. Şu ifadelere yer verildi: ‘’Mustafa Kemal Paşa şüphesiz ki çağdaş tarihin büyük şahsiyetlerinden biridir.’’
30 Ekim 1923 tarihli New York Times Gazetesi haberi, "Ankara oyları Türkiye'yi Cumhuriyet yaptı; Kemal Paşa ilk cumhurbaşkanı seçildi." başlığıyla yayımladı.
MONARŞİDEN DEMOKRASİYE GEÇİŞ
The Guardian o zamanki adıyla Manchester Guardian ise haberi 31 Ekim'de sayfalarına taşıdı. Türkiye'nin monarşiden demokrasiye geçtiğine vurgu yaptı.
Fransız haber dergisi L’llustrasyon, Cumhuriyet’in ilanından 5 sene sonra yayımladığı haberinde, Atatürk’ün Anadolu’da yaptığı devrimlerin altını çizdi, ulu önderin bir kara tahta başında harf devrimini anlattığı ünlü fotoğrafı kullandı. Harf inkılabını yaymak için Atatürk’ün mebuslara şu sözlerle seslendiğini yazdı: ‘’Bunu bir vatanseverlik ve milliyetçilik görevi olarak gerçekleştirin. Yeni harfleri tüm vatandaşlara öğretin.’’
patronlardunyasi.com