İçlerinde gurbette biriktirdiği bütün parayı bu işe yatıran da var, bulduğu kuyrukluyıldıza kendi adını veren de.
Amatör astronom, mesleği astronomi olmayan gökyüzü meraklısı olup teleskopla gözlem yapan kişiye deniyor. Amatör astronomların diğer amatör bilim meraklılarından çok önemli bir farkları var: Keşif yapabiliyorlar! NASA’nın, Hobble teleskopu gibi dev yatırımların yanında benim ne önemim olabilir diye düşünmeyin. Çünkü bu büyük cihazların bütün uzayı aynı anda taramaları hálá imkansız. Amatör astronomlar tam da burada devreye giriyor. İlginç bir şey bulup onaylandıklarında, dev cihazlar o yön ve uzaklığa çevriliyor. Yani bir bakıma amatör astronom olduğunuz zaman dünyanın bütün dev astronomi yatırımları sizin hizmetinizde.
Bugün dünyada 300 bin amatör astronom olduğu tahmin ediliyor. Türkiye’de bu sayı ancak 500-600 civarında. Türkiye’de astronomiye ilgi eskiden daha fazlaydı. Ülkemizde ilk astronomi dergisi 1954 yılında çıkarıldı, bu alanda faaliyet gösteren birçok dernek kuruldu. Hatta liselerde astronomi dersleri bile vardı. Ancak 1974 yılında bu dersler kaldırıldı. Kültür Üniversitesi geçtiğimiz hafta Ataköy Kültür Koleji’nde uluslararası katılımlı bir amatör astronomi bir sempozyumu düzenledi. 300 kişinin katıldığı sempozyumda 60 bildiri sunuldu. Ünlü konuklar arasında ABD’de kuyrukluyıldız keşfeden amatör astronom David Levi, Ordu’da kendi imkanlarıyla gözlemevi kuran Cumaittin Turap ve dünyanın en büyük amatör astronomi topluluğu AAVSO’nun (Değişen Yıldızlar Gözlemcileri Birliği, 45 ülkede 1200 üyesi var) Türk olan Başkan Yardımcısı Gamze Minali vardı. Zaten sempozyum da AAVSO’nun 30 yıl boyunca başkanlığını yürüten başka bir Türk, Janet Akyüz Mattei’nin anısına yapıldı
Arşimed gibi yaptım ama çıplak değildim
Keşfettiğiniz bir kuyruklu- yıldıza sizin adınız verildi. Bu nasıl oldu?
- 9 yaşından beri gözlem yapıyorum. 1993 yılında düzenli araştırmalarımı yaparken bir komet çizgisine rastladım. 10 tanesi arka arkaya dizilmişlerdi ve her birinin birer kuyruğu vardı. O ana kadar kimse böyle bir şeye şahit olmamıştı.
Bir kuyrukluyıldız keşfetmek nasıl bir duygu? Sakin mi olursunuz yoksa ‘evreka!’ diye etrafta koşuşturur musunuz?
- Evet sevinçten aynı Arşimed gibi yaptım. Ama çıplak değildim. (Archimed suyun kaldırma kuvvetini bulduğunda hamamdaydı.)
Keşfettiğiniz şeyin bulduğunuzu söylediğiniz şey olduğunu kim belirliyor?
- Uluslararası Astronomi Birliği.
Amatör astronom olmak için ne gerekiyor?
- Dün gece dürbünle balkondaydım. Bütün ihtiyacınız olan bu. Benim gözlem yerim Arizona’daki evimin arka bahçesi. Eşimin deyişiyle arka bahçem dünyanın astronomi merkezi.
Rus pazarından topladığı parçalarla rasathane kurdu
Sempozyumun ilginç konuklarından biri de Ordu’dan 59 yaşındaki amatör astronom Cumaittin Turap idi. Turap, altı yaşında izlediği ay tutulmasından sonra kendini gökyüzüne adadı. 36 yıl İsviçre’de çalışarak biriktirdiği parayı Türkiye’ye dönünce köyüne rasathane kurmak için harcadı. Samsun’dan Hopa’ya kadar bütün Rus pazarlarını dolaşıp SSCB’de sökülen bir teleskopun parçalarını topladı. Şimdiye kadar harcadığı para bugünkü değerle 970 bin YTL yani 970 milyar lira. Hayallerinden biri de burada üniversite kurulması ve astronomi bölümünün olması.
Özge Avcıl (21) İstanbul Üniversitesi Astronomi Külübü’nün başkanı. Teleskopu var ama şimdilik amatör astronom. Bir yıl sonra mezun olduğunda (Astronomi ve Uzay Bölümü 4. sınıf öğrencisi) profesyonel olacak. 40 arkadaşıyla bu kulübü kurmuşlar. www.amatorastronomi.org adresli bir de siteleri var.
Savas Özbey/Hürriyet