Ratan Tata: Tata Grubu’nun kaderini değiştiren adam

Mustafa Ali AYKOL

Ratan Tata, 28 Aralık 1937’de dünyaya geldiğinde Hindistan henüz bağımsızlığını kazanmamış bir Birleşik Krallık kolonisiydi.

AİLESİ HEM TALİHİ HEM TALİHSİZLİĞİ OLDU

O zamanki adıyla Bombay, şimdiki adıyla Mumbai’de doğan Tata’nın ailesi Parsi Zerdüşt ailesiydi.

Ratan Tata’nın hem talihi hem de talihsizliği ailesiydi. Babası, Tata Grubu'nun kurucusu Jamshedji Tata'nın oğlu Ratanji Tata tarafından evlat edinilen Naval Tata’ydı.

MİLYARDERLER YETİŞTİREN OKULDA OKUDU

8. sınıfa kadar Mumbai’de bulunan, erkeklere yönelik özel bir Katolik okulu olan Champion School’da eğitim gördü.

Bu okul, gelecekte Hindistan ekonomisine yön verecek pek çok ismi yetiştirdi: Microsoft Hindistan Başkanı Bhaskar Pramanik, Bacardi CEO’su Mahesh Madhavan, Citi Hindistan CEO’su Pramit Jhaveri, Hindistan’ın en büyük holdinglerinden Aditya Birla Group'un başkanı milyarder Kumar Mangalam Birla…

Ratan Tata daha sonra eğitimine üç farklı okulda devam etti: Hindistan’ın en prestijli okullarından Cathedral and John Connon School, Shimla’daki Bishop Cotton School ve New York City'deki Riverdale Country School.

MİMARLIK OKUDU, YÖNETİCİLİK YAPTI

Liseyi bitirdikten sonra Tata, Cornell Üniversitesi'ne kaydoldu ve 1959'da mimarlık alanında lisans derecesiyle mezun oldu.

ERKEK KARDEŞLİK BİRLİĞİ ALPHA SİGMA PHİ ÜYESİYDİ

Burada okurken, Alpha Sigma Phi Kardeşliği'nin bir üyesi oldu. Alpha Sig olarak bilinen birlik, 181 aktif şubesi ve geçici şubeleri olan üniversiteler arası bir erkek sosyal kardeşlik yapısı. Birçok kuralı ve geleneği olan birliğin şu anda 8 binden fazla lisans öğrencisi üyesi ve yaşayan 72 bin mensubu bulunuyor.

OKUDUĞU ÜNİVERSİTE’NİN EN BÜYÜK BAĞIŞÇISI OLDU

Üniversitesinden söz etmişken, Ratan Tata’ın 2008'de Cornell Üniversitesi’ne 50 milyon dolar bağışta bulunarak üniversitenin tarihindeki en büyük uluslararası bağışçı olduğunu da hatırlatmak gerekir…

TATA’DA YÖNETİCİLİĞE 1970’LERDE BAŞLADI

1970'lerde Ratan Tata, Tata grubunda yönetici pozisyonuna getirildi. İlk başarısını, yan kuruluşu National Radio and Electronics'i yeniden düzenleyerek elde etti ancak ekonomik yavaşlama dönemi olduğu için akıbeti kötü oldu.

1991’DE ŞİRKETİN BAŞINA GEÇTİ

1991'de J. R. D. Tata, Tata Grubu’nun ana şirketi Tata Sons'un başkanlığından istifa ederek Ratan Tata’yı halefi olarak atadı.

İLK İŞİ ‘BÜROKRATİKLEŞMİŞ’ YAPIYI KIRMAK OLDU

Başlangıçta Ratan Tata, J.R.D. Tata’nın görev süresi boyunca büyük miktarda operasyonel özgürlüğe sahip olan çeşitli iştiraklerin başkanlarının sert direnişiyle karşılaştı.

GÜCÜNÜ PEKİŞTİRDİ VE ŞİRKETİN YÖNÜNÜ İNOVASYONA ÇEVİRDİ

Buna karşılık  Ratan Tata, emeklilik yaşının uygulanması, iştiraklerin doğrudan grup ofisine rapor vermesi ve iştiraklerin kârlarını Tata Grup markasının oluşturulmasına katkıda bulunmasını zorunlu kılmak gibi gücü pekiştirmek için tasarlanmış bir dizi politika uyguladı ve başarılı da oldu.

Ratan Tata’nın öncelik verdiği şey inovasyondu. Bu doğrultuda birçok sorumluluğu genç isimlere devretti. Onun liderliği altında Tata Grup ilgisiz işlerden çıktı ve tamamen küresel pazarları kendine hedef belirledi.

LAND ROVER, TETLEY VE CORUS’UN SATIN ALINMASIYLA DÜNYADA ADINI DUYURDU

Tata Tea'nin Tetley'i, Tata Motors'un Jaguar Land Rover'ı ve Tata Steel'in Corus'u satın almasını sağladı. Bu satın almalar, Tata'yı büyük ölçüde Hindistan merkezli bir gruptan, gelirlerinin %65'inden fazlası uluslararası operasyonlardan ve satışlardan gelen küresel bir işletmeye dönüştürdü.

Ayrıca Tata Nano otomobilini kavramsallaştırdı ve geliştirilmesine öncülük etti, bu da otomobillerin ortalama Hintli tüketicinin ulaşabileceği bir fiyat noktasına getirilmesine yardımcı oldu.

TATA GRUBU’NUN KADERİNİ DEĞİŞTİRDİ

Ratan Tata’nın grubu yönettiği 1991 yılından 2012 yılına kadar şirket küresel pazarlara açıldı, dünyaca tanındı, geliri 40 kat ve kârı 50 katın üzerinde arttı.

Şirketi devraldığında satışlar ağırlıklı olarak emtia satışlarından oluşmaktaydı, ancak görev süresinin sonunda satışların çoğunluğu markalardan gelir hale gelmişti.

2012’DE EMEKLİYE AYRILDI

Ratan Tata 75 yaşını doldurduktan sonra 28 Aralık 2012 tarihinde Tata Grubu’ndaki icra yetkilerinden istifa ederek emekliye ayrıldı.

HİÇ EVLENMEDİ VE HİÇ ÇOCUĞU OLMADI

Fakat Ratan Tata hiç evlenmemiş ve dolayısıyla hiç çocuğu da olmamıştı. Evlilikten ömür boyu kaçmış ve hatta bir keresinde "Dört kez evlenmeye yaklaştım ve her seferinde korkudan veya bir sebepten geri adım attım" bile demişti.

TATA’DA LİDER KRİZİ ONU YENİDEN GEÇİCİ BAŞKAN YAPTI

Bundan dolayı Ratan Tata’nın geri çekilmesi ile birlikte Tata Grubu’nda bir yönetim krizi meydana geldi. Yerine geçecek kişi konusunda yaşanan liderlik krizi o günlerde Hindistan’da medyanın en çok ilgisini çeken konulardan biriydi.

Şirketin yönetim kurulu ve hukuk bölümü, Tata'nın akrabası ve Tata grubunun en büyük bireysel hissedarı olan Shapoorji Pallonji Grubundan Pallonji Mistry'nin oğlu olan Cyrus Mistry'yi halefi olarak atamayı reddetti. 24 Ekim 2016 tarihinde Cyrus Mistry Tata Sons'un başkanlığından alındı ve Ratan Tata geçici olarak başkanlığa geri getirildi.

Krizin çözümü demokraside bulundu. Ratan Tata’nın kendisinin de üyesi olduğu bir heyet kuruldu ve bu heyete kendisinden sonra grubun başına geçecek kişiyi seçme yetkisi verildi. Fakat Hindistan Ulusal Şirketler Hukuku Temyiz Mahkemesi daha sonra Aralık 2019'da Cyrus Mistry'nin Tata Sons'un başkanlığından alınmasının yasadışı olduğuna karar verdi ve görevine iade edilmesine hükmetti. Olay büyüdükçe büyüdü ve en sonunda şirketin Yüksek Mahkeme’ye başvurusu üzerine mahkeme Cyrus Mistry'nin görevine geri iade edilmesi kararında hukuki boşluklar olduğunu tespit etti.

Neticede Tata Sons ve Tata Grubu’nun başına uzun yıllar şirkette COO ve CEO olarak görev yapan Natarajan Chandrasekaran  geçti.

YÖNETİM KRİZİ KOÇ İLE ORTAKLIĞI 5 YIL GECİKTİRDİ

Şirketteki yaklaşık 5 yıl süren bu yönetim krizi, tam da Tata Grubu’nun Hindistan’da Koç Holding ile ortaklık görüşmeleri yürüttüğü zamana denk geldi.

Aslında iki şirket de Ratan Tata’nın grup başkanı olduğu 2012 yılında görüşmeleri yapmış ve prensipte anlaşmaya varmıştı. Hatta yatırımın nasıl olacağı, neleri kapsayacağı bile belliydi. Fakat Tata Grubu’nun yönetimsel krizi sebebiyle ortaklık 5 yıl sonra, 2017’de kağıda dökülebildi ve 2018’de Koç Holding’in iştiraki Arçelik, Voltas Beko adıyla Hindistan’da Tata’nın ortaklığında bir beyaz eşya markası kurdu.

2020 yılında Arçelik ve Tata’nın ana hissedarı olduğu Voltas ortaklığı “Voltbek Ev Aletleri”nin, Gujarat Eyaleti’ndeki dev beyaz eşya fabrikası açıldı.

2 bin kişiye doğrudan, bin kişiye de dolaylı yoldan istihdam sağlayan fabrika ve Voltbek markası günümüzde de faaliyetlerini sürdürüyor.

SOKAK HAYVANLARINA KARŞI ÇOK İLGİLİYDİ

Ratan Tata’nın en önemli özelliklerinden biri hayvanseverliğiydi. Birçok hayvan hakları kuruluşuna bağışlarda bulunan Tata, bir keresinde evinin dışında yağmur altında kalan bir sokak köpeğini görünce duygulanmış ve bu da köpeklerin binaya tam erişimine izin verilmesi konusunda özel talimat vermesine yol açmıştı.

ÖLÜMÜNÜ MANEVİ OĞLU VE EN YAKIN DOSTU SHANTANU NAIDU DUYURDU

Yaşlı vatandaşlar için bir arkadaşlık ve yardımlaşma kuruluşu olan Goodfellows'un kurucusu Shantanu Naidu, Ratan Tata’nın en yakınındaki isimdi.

Onun özel ofisinin müdürüydü ve her şeyiyle o ilgileniyordu.

GoodFellows da Ratan Tata’nın bağışları ile kurulmuştu.

Küçük bir çocukken tanıştığı Ratan Tata ona kol kanat germiş, o da her zaman ‘deniz fenerim’ dediği Tata’nın yanında olup her şeyiyle ilgilenmişti. Hiç çocuğu olmayan Tata’nın manevi oğlu gibiydi.

Ratan Tata’nın kaldırıldığı hastanede hayatını kaybettiği haberini de ilk veren o oldu. Shantanu Naidu, kişisel hesabından şu ifadelerle ölüm haberini duyurdu:

“Bu dostluğun bende bıraktığı boşluğu hayatımın geri kalanını doldurmaya çalışarak geçireceğim. Keder, aşk için ödenmesi gereken bir bedeldir. Güle güle, sevgili deniz fenerim.”

patronlardunyasi.com