Kadıköy’den MIT’e uzanan Nobel yolculuğu: Daron Acemoğlu'nun adı neden 'Süleyman' olmuştu?

Mustafa Ali AYKOL

Daron Acemoğlu, 1967 yılında İstanbul’un Kadıköy ilçesinde, İstanbul’un son Ermeni ailelerinden birinin çocuğu olarak dünyaya geldi.

HUKUKÇU BABA, MÜDİRE ANNE

Babası, bir dönem İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde görev yapan hukukçu Kevork Acemoğlu’ydu. İstanbul’daki pek çok Ermeni Kilisesi’nin hukuki işlerine de o bakıyordu.

Baba Kevork Acemoğlu, 9 Nisan 1970 tarihli Milliyet gazetesinde yayınlanan röportajında o yıllarda artan Asala saldırıları ile ilgili, “Ermeniler, kendilerini Türklerin kaderlerine bağlamışlardır. Türkiye’nin fiziki ve manevi bütünlüğüne karşı çıkacak tek kişi yoktur aramızda” demişti.

Daron Acemoğlu’nun annesi ise aynı zamanda kendisinin de mezun olduğu Kadıköy Aramyan Uncuyan İlkokulu’nun eski müdürlerinden İrma Acemoğlu’ydu. 1991 yılında vefat eden İrma Acemoğlu, şair ve edebiyatçı kimliğiyle de tanınıyordu.

GALATASARAY LİSESİ’NDEN MEZUN OLDU

Daron Acemoğlu, lise eğitimini ise Galatasaray Lisesi’nde gördü. 118 devreli Acemoğlu, 1986’da Galatasaray Lisesi’nden mezun oldu. Mezun olduktan sonra da Türkiye’den ayrıldı.

GALATASARAY LİSESİ’NDEKİ “SÜLEYMAN” ANISI: BİRİNİZ DE KALKIP BANA DESTEK OLMADINIZ

Daron Acemoğlu’nun Galatasaray Lisesi’den devre arkadaşı Saruhan Doğan yıllar sonra lise hakkındaki bir programda Acemoğlu’nun yaşadığı bir olayı anlatmıştı:

Darbe sonrasında ülkede artan faşizm ve nobran milliyetçiliğe uyum sağlayan bir tarih hocası, dersin ortasında ismini bilmesine rağmen Daron Acemoğlu’nu ayağa kaldırmış ve ismini sormuştu. “Daron” cevabını alan tarih hocası, “Böyle Türk ismi olmaz, artık ismin Süleyman” demişti. Daron liseden mezun oldu, neredeyse bütün devre arkadaşlarının aksine üniversite eğitimine yurtdışında devam etti, askerlik yapmak istemediği için de Türkiye’ye uzun bir süre geri dönmedi, lise arkadaşlarıyla Londra’da hasret giderdi. Saruhan Doğan, yıllar sonra kendisinin bulunmadığı bir arkadaş ortamında Daron Acemoğlu’nun başka devre arkadaşlarına “Birinizin kalkıp bir şey söylemesini dilerdim, hiç kimse bana destek çıkmadı” dediğini söylüyor.

25 YAŞINDA DOKTOR OLDU

Lisansını 1989’da İngiltere'nin York Üniversitesi'nde Matematiksel Ekonomi ve Ekonometri Bölümü'nde, yüksek lisans (1990) ve doktorasını (1992) ise London School of Economics’te (LSE) tamamladı.  Doktor olduğunda henüz 25 yaşındaydı.

Doktorasını tamamladıktan sonra 1 yıl LSE’de ders veren Acemoğlu, 1993 yılında ise ABD'deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne (MIT) geçti.

MIT'deki akademik kariyerinin başında, 1996 yılında The Economic Journal'da yayınlanan “Tüketicinin Kendine güveni ve Rasyonel Beklentiler: Faillerin İnançları Teori ile Tutarlı mıdır?” başlıklı makalesi "1996 yılının en iyi makalesi" ödülüne değer görüldü.

2000 YILINDA EKONOMİ PROFESÖRÜ, 2019 YILINDA ENSTİTÜ PROFESÖRÜ OLDU

MIT’te 2000 yılında ekonomi profesörü olan Acemoğlu, 2019 yılında da üniversitede bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan enstitü profesörü ünvanını aldı.

2005 yılında ekonomi bilimine en büyük katkıyı yapan 40 yaş altındaki bir bilim insanına her iki yılda bir verilen John Bates Clark madalyasını kazandı.

“Nobel habercisi” olarak bilinen bu ödül, bir kez daha Nobel ödülü kazanacak bir isme verilen erken ödüllerden biri oldu.

JAMES RABINSON İLE KİTAPLARI NOBEL’E GİDEN YOLU AÇTI

Şikago Üniversitesi’nden siyaset bilimci James A. Robinson’la birlikte yazdığı Economic Origins of Dictatorship and Democracy (Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri) 2006 yılında yayımlandı. Kurumların ekonomik gelişim ve siyasal ekonomideki yeri üzerine çalışmaları, Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2006 yılında Bilim Ödülü'ne layık görüldü.

Acemoğlu ve Robinson'un 2012 yılında yayımlanan Why Nations Fail: Origins of Power, Poverty and Prosperity (Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri) adlı kitabı New York Times gazetesinin çok satan kitaplar listesine de girdi.

Acemoğlu ve Robinson bu kitapta, uluslararasındaki refah farklarının ana nedeninin coğrafi, tarihi ya da kültürel faktörler olmadığını; farklılığın temel nedeninin ulusların sahip olduğu ekonomik ve siyasi kurumların niteliğinde yattığını öne sürüyordu.

İkili son olarak 2019 yılında “Dar Koridor: Devletler, Toplumlar ve Özgürlüğün Geleceği” isimli bir kitap yayınladı.

2011 YILINDA DAVUTOĞLU’NUN BÜYÜKELÇİLİK TEKLİFİNİ REDDETTİ

2011 yılında dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Daron Acemoğlu’na OECD nezdinde Türkiye’nin daimi temsilcisi olmasını teklif etti. Fakat Acemoğlu akademik çalışmaları sebebiyle teklifi kabul etmedi.

ABDULLAH GÜL’DEN CUMHURBAŞKANLIĞI BÜYÜK ÖDÜLÜ’NÜ ALDI

2013 yılında T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nü kazandı. Acemoğlu'na ödülü, 24 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen törende dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül verdi.

2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verildi.

BİR DÖNEM ADI BAKANLIK İÇİN GEÇTİ, KILIÇDAROĞLU’NUN EKİBİNE KATILDI

Daron Acemoğlu her ne kadar Türkiye’de yaşamıyor olsa da Türkiye ekonomisi ile ilgili sık sık açıklamalarda bulunan bir isim.

2018 yılında bazı medya organlarında Acemoğlu’nun adının Ankara kulislerinde Hazine ve Maliye Bakanlığı için geçtiği ve kendisine teklif götürüldüğü öne sürüldü ancak bu iddialar teyit edilmedi.

Son olarak 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimi’nde Kemal Kılıçdaroğlu’nun “siyaset üstü beyin takımı” dediği 70 kişilik uzman ekibinde yer aldı.

EŞİ ESKİ BAKAN İSMAİL ÖZDAĞLAR’IN KIZI,  MIT’TE PROFESÖR

Daron Acemoğlu, MIT Elektronik ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde kendisi gibi profesör olarak çalışmakta olan Asuman Özdağlar ile evli. ODTÜ kökenli Asuman Özdağlar, devlet eski bakanlarından İsmail Özdağlar’ın kızı. Özdağlar aynı zamanda oyun ve optimizasyon teorisi üzerine yaptığı araştırmalarıyla da tanınıyor.

Daron Acemoğlu – Asuman Özdağlar çiftinin Arda ve Aras isimli iki çocuğu bulunuyor.

MUTLU SON: NOBEL EKONOMİ ÖDÜLÜ ACEMOĞLU'NUN

14 Ekim 2024'te yapılan açıklama ile Daron Acemoğlu Nobel Ekonomi Ödülü'nün sahibi oldu. Acemoğlu ödülü birlikte çalışmalar yaptığı James Robinson ve İngiliz Simon Johnson ile paylaştı.

patronlardunyasi.com