Borsa’daki satışlarda 21 Eylül tarihli SPK tebliğinin payı var mı?

Ercan İNAN

Mustafa Denizli hocanın bir Galatasaray Beşiktaş maçından sonra spor tarihi kayıtlarına geçen meşhur bir değerlendirmesi vardı. Hakem Mete Kalkavan’ı eleştiriyor ve “Evet belki aleyhimize penaltı vermedi ancak bizi hiç görünmeyen yerlerde çaktırmadan ince ince, kıyım kıyım doğradı” diyordu.

Borsa’da malum uzun süredir kırmızılar hakim. Küçük yatırımcılar arasında yabancı sermaye için hisse senedi fiyatlarının bilerek ve isteyerek ucuzlatıldığını düşünenlerin sayısı az değil.

Bu bir komplo teorisi olsa da Borsa’yı yakından ilgilendiren öyle şeyler oluyor ki insanın bu iddialara inanası geliyor. Biliyorsunuz Borsa bir süre vergi spekülasyonu yüzünden düşmüştü. Uzun süre kimse de çıkıp vergi var ya da yok dememiş, yetkililer dedikoduların ayyuka çıkmasına seyirci kalmıştı.

Borsa’yı bir süredir de girişim sermayesi yatırım fonlarının satış korkusu sarmış durumda. Bunda da Sermaye Piyasası Kurulu’nun 21 Eylül’de sektörden tek görüş sormadan hazırlayıp yayınladığı tebliğin payı büyük galiba.

SPK girişim ekosisteminin dinamosu olan fonlar olarak bilinen Girişim Sermayesi Yatırım Fonları’na(GSYF) tebliğ ile öyle kısıtlar getirdi ki, bundan sonra yeni bir girişim sermayesi yatırım fonunun kurulma ihtimali imkansız görünüyor. Mevcutların da yok olma tehlikesi bulunuyor.

Bakın bu tebliğ ile neler olacak?

▪ Halka açık şirketlerde girişim sermaye fonlarına ait payların 8 ay içinde portföy dışına çıkarılması gerekecek. Al sana satış baskısı için kocaman bir neden.

Tebliğ ile GSYF’lerin girişim şirketi niteliğindeki halka açık şirketlerin borsada işlem görmeyen paylarına fon toplam değerinin yüzde 20’sinden fazla yatırım yapması engelleniyor.

Bu düzenleme halka arz sürecini tamamlamış ve tek varlığa yatırım yapan GSYF’ler bakımından çok sorunlu. Yatırımcılar tarafından en çok tercih edilen bu fon türleri sayesinde, halka açık olmayan bir şirketin belli miktarda hissesi fon portföyüne dahil edilerek menkul kıymetleştirilebiliyordu. Daha sonra bu şirket halka arz edildiğinde GSYF’nin elinde ‘halka kapalı’ paylar kalabiliyor. Bu payların bu sınırlamadan istisna tutulmaması halinde, GSYFsisteminin omurgası olan exit’ler için alternatiflerin başında gelen halka arzlar engellenmiş olacak.

▪Tebliğ ile bir girişim şirketi sadece payları borsada işlem gördüğü için GSYF’lerden oldukça sınırlı bir şekilde finansman sağlayabilme gibi bir kısıtlama ile karşı karşıya kalmış olacak.

Oysa ki, finansal açından zorluk içerisinde olan veya çeşitli yönetimsel veya sektörel sorunlar nedeniyle faaliyetlerini sağlıklı yürütemeyen bu şirketlerin, GSYF’ler gibi hem finansal hem de stratejik nitelikte bir ortağa ihtiyacı olabiliyor.

Dolayısıyla, halka açık şirketlerin rehabilitasyonu açısından GSYF yatırımları sadece bu fonların pay sahipleri için değil aynı zamanda halka açık şirketin küçük ortakları ve daha da önemlisi sermaye piyasalarının geneli için de aslında son derece önemli bir alternatif oluşturuyordu. O destek zorlaştırılıyor.

▪Tebliğ fon katılımcılarının yönetim kontrolüne sahip oldukları şirketlere yapabilecekleri yatırımların yüzde 20 ile sınırlandırılmasını öngörüyor ki bu yeni girişim sermayesi fonlarının önüne büyük engel çıkartmak demek.

▪Bir başka önemli sınırlama da gayrimenkul için. GSYF’lerin, aktif toplamının en az yüzde 40'ı gayrimenkul veya gayrimenkule dayalı varlıklardan oluşan şirketlere ve esas faaliyet konusu müteahhitlik olan şirketlere yatırım yapması da yine tebliğ ile engelleniyor.

Bu düzenleme ile özellikle reel sektör şirketlerinin GSYF’ler kanalıyla gelişmesine imkan kalmadı. Zira, üretime yönelik olarak bir tesis için yatırıma ihtiyaç duyan bir şirket, bu tesisin arsa veya bina değeri toplam aktifinin yüzde 40’ını geçiyorsa GSYF’lerdenfaydalanamayacak. Sadece bankaya gidin ve kredi alın deseler de olurmuş. Açık açık yazamamışlar herhalde.

1 MİLYAR DOLARLIK KAYNAK YARATTILAR

GSYF’ler girişim ekosistemine 5 yılda 1 milyar dolara yakın finansman sağladı. Türkiye girişim ekosistemine bu yılın ilk 9 ayında, Startup.watch’un Türkiye Startup Ekosistemi 2024 Üçüncü Çeyrek Raporu’na göre, 709 milyon dolar yatırım yapıldı. Bu rakam, aynı dönemde İrlanda, Finlandiya ve Norveç gibi gelişmiş ekonomilerin aldığı yatırımdan daha yüksek.

Aynı rapora göre, 2019 yılında her 10 yatırımın birinde bir GSYF yer alıyordu. Takip eden yıllarda bu oran sürekli olarak arttı. 2023 yılında neredeyse her 2 yatırımdan birinde bir GSYF yer aldı.

SPK’nın 2014 yılında yasal çerçevesini belirlemesi ile hayatımıza giren GSYF’lerin toplam büyüklüğü eylül sonu itibarıyla, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 124 büyüyerek 191,9 milyar lira seviyesine ulaştı. 5 yıl önce, 2019 yılı eylül ayında pazar büyüklüğü sadece 1,6 milyar liraydı.

Bu büyümenin ardında yatan nedenler arasında, GSYF yatırımı ile uluslararası başarı yakalayan girişimlerin yatırımcısını yüksek performansları ile memnun etmesinin yanı sıra, bu fonların avantajlarının giderek fark edilmesi ve BES’lerin GSYF’lere olan ilgisinin artması yer alıyordu.

Böyle bir enstrümanın Borsa’dan soğutulması gerçekten ilginç. Belli ki vergiden kaçınmak isteyen bazı vakalar dikkate alınarak bu kısıtlar getirilmiş. Ancak suistimaller varsa direk onların üzerine gitmek gerekmez mi?

Bir katil cinayeti bıçakla işledi diye piyasadan tüm bıçakları toplamak ya da bıçak üretimini engellemek gibi bir durum olmuş bu tebliğ.

Senin işin o suistimali yaratan kişiyle uğramak olmalı. Yoksa Borsa için önemli bir işlev gören girişim sermayesi yatırım fonlarını komple olumsuz etkileyecek bir tebliğ yayınlamak işin en kolayı. Okullar olmasa maarifi idare etmek gibi bir durum açıkçası.

patronlardunyasi.com