Cengiz’in milyarlık gübre tesisinde akla takılan sorular

Çiğdem Toker'in köşe yazısından alıntı 

Cengiz Holding, Mardin’in Mazıdağı ilçesinde büyük bir tesis yapıyor: 
Eti Bakır Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi. 
2018 ortasında üretime başlaması planlanan tesisin, yılda 750 bin ton gübre üretimiyle Harran Ovası ve GAP’ın gübre ihtiyacını karşılaması, ithalatı azaltıp ihracatı artırması hedefleniyor. 

Tesis, AKP hükümetinin daha önce Eti Bakır’ı özelleştirme yoluyla devrettiği Cengiz’e tam devlet desteğiyle vücut buluyor. (250 milyon TL’lik faiz desteği başta olmak üzere.)   Kamuyu bir kanser gibi sarıyor! Mehmet Cengiz’e devletten 3.8 milyar TL’lik iş 

Hatırlatma: 15 Temmuz darbe girişiminin hemen ardından çıkarılan bir torba yasa ile kamu kaynakları kullanılarak şirketlere proje bazında teşvik dağıtılmasının önü açılmıştı. 

Cengiz’e Mazıdağı’ndaki söz konusu tesis için sağlanan desteklere dair kararname de 16 Nisan şaibeli referandumun haftasında çıkarıldı. Resmi Gazete’de yayımlanan kararnameye göre yaklaşık 2.9 milyar TL’lik bu yatırım için Cengiz’e şu destekler sağlandı: 

Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, KDV iadesi, sıfır kurumlar vergisi, azami tutar olmadan 10 yıl boyunca sigorta primi desteği ve 250 milyon TL’yi aşmamak üzere kredi kullanım tarihinden itibaren 10 yıl faiz desteği.   Mehmet Şimşek, Mehmet Cengiz'in 1.1 Milyar Dolarlık yatırımını inceledi

- Mardin Mazıdağı’ndaki entegre gübre tesisi için hazırlanan teşvik kararnamesine, 1081 km mesafedeki Kastamonu İnebolu Limanı, 900 km mesafedeki Samsun Limanı ile Dilaver Barajı su hattı ve doğalgaz boru hattında yapılması gerekli yatırımlar da dahil edilmişti. Bu yatırımların birbiriyle ilişkilendirilerek, proje bazlı teşvik kararnamesine dahil edilmesi izaha muhtaçtı. 

- Yanı sıra, kararname Nisan 2017’de yayımlanmasına karşın, yatırımın başlangıç tarihi Kasım 2016 olarak, geriye dönük olarak belirlenmişti. 

Yazının bu köşede yayımlanmasının ardından İstanbul milletvekili Sezgin Tanrıkulu Nisan 2017’de TBMM’de bir soru önergesi verdi. Yanıt altı ay sonra geldi. 19 Ekim 2017 tarihli cevap yazısının tarihi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Berat Albayrak’ın imzasını taşıyor.

Mazıdağı-İnebolu hattındaki vergilerimiz 

Mazıdağı’nda kurulacak metal geri kazanım ve entegre gübre tesisi için, İnebolu Limanı, Samsun Limanı, Dilaver Barajı su hattı ve doğalgaz boru hattında yapılması gerekli yatırımların, neden-nasıl dahil edildiği sorusuna Bakan Albayrak imzalı yanıt şöyle: 

“Eti Bakır A.Ş’nin Mardin ilinde kuracağı tesisin hammaddelerinden birisi Kastamonu ilindeki tesislerde üretilmektedir. Bu kapsamda, söz konusu maddelerin transferine dair gerekli liman yatırımları, revizyon ve modernizasyon çalışmaları da yatırım kapsamına dahil edilmiştir. Yatırım, Mardin ilindeki tesiste üretilecek nihai ürünün sevkıyatını hiçbir şekilde kapsamamaktadır.” 

Bu cevap vermiş gibi görünen ama vermeyen satırlar iki yeni soru daha üretiyor: 

- Mardin’de yaptığı tesisin hangi hammaddesi Kastamonu’da üretiliyor? Bu hammaddenin bir adı var mı?

- Kastamonu’daki limanın bu yatırım kapsamına alınmasının nedeni “oradaki tesislerde üretilen bir hammadde” ise, yine aynı yatırım kapsamına alınan Samsun Limanı, Dilaver Barajı su hattı ve doğalgaz boru hattının Mazıdağı’nda yeni yapılan tesisle bağlantısı nedir? 

Mademki bu tesisin yılda 750 bin ton gübre üretimiyle Harran Ovası ve GAP’ın gübre ihtiyacını karşılaması, ithalatı azaltıp ihracatı artırması hedefleniyor. 

O halde -sıkıcı ve teknik gibi görünen bu iki sorunun cevapları açıkça verilmedikçe, Cengiz’e Mazıdağı için sağlanan proje bazlı parasal teşvik, şaibeli bir görünümde kalacaktır.

Cumhuriyet