Altından bir defalık sürpriz
Düzelmeye başlayan cari denge kasımda sürpriz bir artış yaptı. Uzmanlara göre, bu durum bir defalık altın ithalatından kaynaklandı. Yani kalıcı değil, daralma sürecek. Petrolün olumlu etkisi ise belirginleşmeye devam edecek…
23.01.2015 15:44
ABONE OL
YENİ yılın ilk günlerinde küresel piyasalarda yine bahar havası var. FED’in haziran ayında beklenen faiz artışını ötelemesi piyasalarda risk iştahını artırdı. Varili 45 dolara gerileyen petrol fiyatı da son altı yılın en düşük seviyesinde. Bu yıl küresel ekonomide özellikle gelişen ekonomilerde düşük petrol fiyatının olumlu katkısı bekleniyor. İç piyasalarda da yükseliş eğilimi yaşanıyor. Borsa İstanbul, 90 bin seviyelerine tırmanırken, tahvil faizi son bir buçuk yılın en düşük seviyelerinde seyrediyor. Aynı şekilde dolar kurunda da gevşeme sürüyor; FED’in faiz öteleme kararıyla TL karşısında değer kaybı dikkat çekiyor.
CARİ DENGEDE TREND DEĞİŞMEDİ
Makro açıdan ise düşük petrol fiyatlarının olumlu etkisi enflasyondan sonra cari dengede hissediliyor. Aslında kasım verisi tersi yönde bir artışa işaret etse de genel trend değişmedi. Merkez Bankası ödemeler dengesi raporuna göre, kasım ayında cari işlemler dengesi beklentilerin hafif üzerinde 5.6 milyar dolar açık verdi. Böylelikle 12 aylık cari açık ekim ayındaki 45.7 milyar dolardan kasımda 47.1 milyar dolara yükseldi. Kasımda cari açıktaki yükselişin en önemli nedeni dış ticaret açığının altın ithalatı nedeniyle yükselmesi oldu.
İhracattaki yıllık artışın kasımda hızlı düşüşe geçmesiyle beraber altın ithalatındaki hızlanma, dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı dönemine göre 1.2 milyar dolar artış göstermesine sebep oldu. Cari açıktaki hızlanmanın diğer sebebi ise, gelir dengesinin faiz giderlerindeki artış ile yıllık bazda daha fazla açık vermesi oldu. Hizmet dengesi 1.5 milyar dolar fazla verirken yıllık bazda yüzde 7 artış kaydetti. Bu artışta gelirlerdeki artış etkili olurken, taşımacılık sektörünün de katkısı oldu.
ENERJİ İTHALATI SEVİNDİRİYOR
Enerji tarafında ise eylül ayında başlayan 12 aylık ithalattaki düşüş kasım ayında da hızlanarak devam etti. Böylece son üç ayda iyileşme 0.6 milyar dolara ulaşırken 12 aylık enerji ithalatı 56.8 milyar dolar oldu. Böylelikle 12 aylık net enerji hariç cari denge 3.5 milyar dolar fazla verirken, bu rakamdan altın da dışlandığında denge 8.2 milyar dolar fazla vermiş oldu.
Finansmana bakıldığında kasım ayında net doğrudan yatırımlar ekimdeki 0.4 milyar dolar girişten, 1 milyar dolarlık çıkışa geçti. Buna yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı iştiraklerine yaptığı 1.8 milyar dolarlık ödeme önemli katkı sağladı. Portföy yatırımlarına kasımda 3.2 milyar dolar giriş oldu. Yabancılar kasımda 0.5 milyar dolar hisse senedi alırken, borç senetlerinde net giriş 2.3 milyar dolar oldu. Kasımda yabancılar 1 milyar dolar Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) alımı yaptı. Hazine, 1 milyar dolar da Eurobond ihraç etti. Bankalar dışı diğer sektörler de 0.5 milyar dolarlık Eurobond ihracında bulundu. Reel sektör ise kısa vadeli 1 milyar dolar ve uzun vadeli 0.6 milyar dolar net borçlandı. Kasım ayında rezervler 0.8 milyar dolar arttı. Net hata noksan kalemi ise ekimdeki 1.9 milyar dolarlık çıkıştan sonra kasım ayında da 3.5 milyar dolarlık rekor çıkışa işaret etti.
ARALIKTA DÜZELİR
Uzmanlara göre, cari işlemler açığında çoğunlukla dış ticaret kaynaklı görülen artış aralık ayında zayıflayabilir. 2013’ün aralık ayında hızlı yükselen ithalatın yarattığı baz etkisi 2014’ün aralık ayında ortadan kalkacak. Ayrıca altın ithalatının da aralıkta hız kesmesi, ihracattaki yavaşlamaya rağmen aralıkta cari dengede daralma trendini yeniden başlatabilir. Uzmanlar, 2015’te 65 dolar ortalama petrol fiyat tahmini ile cari açığın GSYH’ye oranının yüzde 5’in altına inmesini bekliyor. Petrol fiyatlarının şu anki düşük seviyelerde kalmaya devam etmesi ise cari açığı daha da aşağı çekecek.
Ercan ERGÜZEL / Denizbank Strateji Grup Müdürü
“Bir kerelik aykırı bir veri”
Kasım ayında cari açıktaki artış bir kereye mahsus ve genel trende aykırı bir durum. Sebebi altın ithalatı; yani kalıcı değil. Genelde aralık ve ocaktan sonra belirgin düşüş bekliyorduk. Çünkü enerji maliyetlerinde ancak uzun vadede bir yansıma olabiliyor. Cari açığın milli gelire oranı 2014’te yüzde 5.5, bu yıl ise petrol 40 dolarda kalırsa yüzde 4.5’e düşebilir. Bu arada altındaki ithalatın sebebi ise tüketici davranışı. Gerek dövizde gerek altında, tüketici fiyat düştüğü zaman uygun seviyeden yatırım amaçlı alım yapıyor. Bu durum kasım ayında altında yaşandı. Yani bir kerelik aykırı bir veri olduğunu söyleyebiliriz. Genel trendde değişiklik yok.
Banu Kıvcı TOKALI / Halk Yatırım Başekonomisti
“Altın ithalatı aralıkta düştü”
Kasım ayında dış açıktaki yükselişte önemli bir rol oynayan altın ithalatının aralık verilerinde önemli bir düşüş kaydettiğini izliyoruz. Dolayısıyla, cari dengede genel ılımlı trendin devam ettiğini ve geçen yılı 43 milyar dolar civarında bir açıkla kapatmış olabileceği beklentimizi koruyoruz. Önümüzdeki dönemde, düşük petrol fiyatları, ılımlı talep koşulları ve göreceli olarak rekabetçi olan kur gibi ana unsurlara bağlı olarak cari dengedeki olumlu görünümün süreceğini söyleyebiliriz. Ancak, küresel olarak finansman koşullarındaki sıkılaşmayla ilgili belirsizliklerin, merkez bankasının rezervleri güçlü tutma konusundaki genel eğiliminin sürmesine neden olacağını düşünüyoruz.
Murat UYSAL / Halkbank Başekonomisti
“Düzelme eğilimi sürecek”
Kasım ayında cari açığın büyük ölçüde portföy yatırımları, bankacılık sektörü ve diğer sektörlerin yurtdışından sağladığı kaynaklarla fonlandığı görülüyor. Diğer taraftan net hata noksan kalemi, kasımda 3.5 milyar dolarla yılın en yüksek seviyesinde açık verirken, yılbaşından bu yana net fazla 2.3 milyar dolara geriledi. Merkez Bankası rezervlerinde ise kasımda 0.8 milyar dolar artış gerçekleşirken ilk 11 aydaki rezerv artışı 5.2 milyar dolar oldu.
Rusya ve Irak’ta yaşanan olayların yanı sıra Avrupa’da da ekonomik aktivitenin yavaşlaması ihracatın kasım ayında hız kesmesine neden olarak cari açıktaki iyileşmenin durmasına neden oldu. Ancak petrol fiyatlarındaki gerileme cari açıktaki iyileşme eğiliminin önümüzdeki dönemde de süreceğini ortaya koyuyor.
Muhammed MERCAN / ING Bank Başekonomisti
“Rusya riskine dikkat!..”
Petrol fiyatlarında devam eden düşüş, 2015 yılına yönelik cari açık tahminlerini aşağı yönlü güncellenmesini de beraberinde getiriyor. Bu durum cari dengedeki iyileşme eğiliminin 2015’te de süreceğini ortaya koyuyor.
Öte yandan Rusya’daki ekonomik krizin cari dengeye olumsuz yansımalarını yakından takip etmek gerekiyor. Çünkü Rusya, Türkiye için önemli bir ihraç pazarı. Turizm açısından da oldukça önemli. Türkiye’ye gelen toplam turist sayısının yüzde 13’ü Ruslardan oluşuyor.
Cari açıkta sürpriz artış (Milyon $)
Dönem Aylık denge Yıllık denge
2014
Ocak -4.985 -64.219
Şubat -3.349 -62.481
Mart -3.340 -60.171
Nisan -4.895 -56.948
Mayıs -3.601 -52.934
Haziran -4.129 -52.274
Temmuz -2.314 -48.306
Ağustos -2.144 -48.020
Eylül -2.287 -46.916
Ekim -2.035 -45.665
Kasım -5.636 -47.086
Kaynak: TCMB
Ödemeler dengesi tablosu (Milyar $)
Kasım 2014 Ocak-Kasım 2014
Cari işlemler dengesi -5.6 -38.7
Mal dengesi -6.6 -57
Hizmet dengesi 1.5 25.2
Gelir dengesi -0.6 -7.9
Toplam sermaye girişleri 9.9 41.6
Doğrudan yatırımlar (net) -1 4.3
Portföy yatırımlar (net) 3.2 18.6
Diğer yatırımlar (net) 7.7 18.7
Bankacılık 4.3 14
TCMB -0.1 -1.8
Hazine -0.1 -1
Diğer 3.6 7.5
Net hata noksan -3.5 2.3
Rezerv değişimi -0.8 -5.2
Kaynak: TCMB
Yıllar itibariyle cari denge
Yıllar Cari denge (Milyon $)
2002 -626
2003 -7.554
2004 -14.198
2005 -21.449
2006 -31.837
2007 -37.779
2008 -40.192
2009 -12.010
2010 -45.313
2011 -75.050
2012 -48.494
2013 -65.035
Kaynak: TCMB
Erkan Kızılocak/Para Dergisi
CARİ DENGEDE TREND DEĞİŞMEDİ
Makro açıdan ise düşük petrol fiyatlarının olumlu etkisi enflasyondan sonra cari dengede hissediliyor. Aslında kasım verisi tersi yönde bir artışa işaret etse de genel trend değişmedi. Merkez Bankası ödemeler dengesi raporuna göre, kasım ayında cari işlemler dengesi beklentilerin hafif üzerinde 5.6 milyar dolar açık verdi. Böylelikle 12 aylık cari açık ekim ayındaki 45.7 milyar dolardan kasımda 47.1 milyar dolara yükseldi. Kasımda cari açıktaki yükselişin en önemli nedeni dış ticaret açığının altın ithalatı nedeniyle yükselmesi oldu.
İhracattaki yıllık artışın kasımda hızlı düşüşe geçmesiyle beraber altın ithalatındaki hızlanma, dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı dönemine göre 1.2 milyar dolar artış göstermesine sebep oldu. Cari açıktaki hızlanmanın diğer sebebi ise, gelir dengesinin faiz giderlerindeki artış ile yıllık bazda daha fazla açık vermesi oldu. Hizmet dengesi 1.5 milyar dolar fazla verirken yıllık bazda yüzde 7 artış kaydetti. Bu artışta gelirlerdeki artış etkili olurken, taşımacılık sektörünün de katkısı oldu.
ENERJİ İTHALATI SEVİNDİRİYOR
Enerji tarafında ise eylül ayında başlayan 12 aylık ithalattaki düşüş kasım ayında da hızlanarak devam etti. Böylece son üç ayda iyileşme 0.6 milyar dolara ulaşırken 12 aylık enerji ithalatı 56.8 milyar dolar oldu. Böylelikle 12 aylık net enerji hariç cari denge 3.5 milyar dolar fazla verirken, bu rakamdan altın da dışlandığında denge 8.2 milyar dolar fazla vermiş oldu.
Finansmana bakıldığında kasım ayında net doğrudan yatırımlar ekimdeki 0.4 milyar dolar girişten, 1 milyar dolarlık çıkışa geçti. Buna yurtiçi yerleşiklerin yurtdışı iştiraklerine yaptığı 1.8 milyar dolarlık ödeme önemli katkı sağladı. Portföy yatırımlarına kasımda 3.2 milyar dolar giriş oldu. Yabancılar kasımda 0.5 milyar dolar hisse senedi alırken, borç senetlerinde net giriş 2.3 milyar dolar oldu. Kasımda yabancılar 1 milyar dolar Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) alımı yaptı. Hazine, 1 milyar dolar da Eurobond ihraç etti. Bankalar dışı diğer sektörler de 0.5 milyar dolarlık Eurobond ihracında bulundu. Reel sektör ise kısa vadeli 1 milyar dolar ve uzun vadeli 0.6 milyar dolar net borçlandı. Kasım ayında rezervler 0.8 milyar dolar arttı. Net hata noksan kalemi ise ekimdeki 1.9 milyar dolarlık çıkıştan sonra kasım ayında da 3.5 milyar dolarlık rekor çıkışa işaret etti.
ARALIKTA DÜZELİR
Uzmanlara göre, cari işlemler açığında çoğunlukla dış ticaret kaynaklı görülen artış aralık ayında zayıflayabilir. 2013’ün aralık ayında hızlı yükselen ithalatın yarattığı baz etkisi 2014’ün aralık ayında ortadan kalkacak. Ayrıca altın ithalatının da aralıkta hız kesmesi, ihracattaki yavaşlamaya rağmen aralıkta cari dengede daralma trendini yeniden başlatabilir. Uzmanlar, 2015’te 65 dolar ortalama petrol fiyat tahmini ile cari açığın GSYH’ye oranının yüzde 5’in altına inmesini bekliyor. Petrol fiyatlarının şu anki düşük seviyelerde kalmaya devam etmesi ise cari açığı daha da aşağı çekecek.
Ercan ERGÜZEL / Denizbank Strateji Grup Müdürü
“Bir kerelik aykırı bir veri”
Kasım ayında cari açıktaki artış bir kereye mahsus ve genel trende aykırı bir durum. Sebebi altın ithalatı; yani kalıcı değil. Genelde aralık ve ocaktan sonra belirgin düşüş bekliyorduk. Çünkü enerji maliyetlerinde ancak uzun vadede bir yansıma olabiliyor. Cari açığın milli gelire oranı 2014’te yüzde 5.5, bu yıl ise petrol 40 dolarda kalırsa yüzde 4.5’e düşebilir. Bu arada altındaki ithalatın sebebi ise tüketici davranışı. Gerek dövizde gerek altında, tüketici fiyat düştüğü zaman uygun seviyeden yatırım amaçlı alım yapıyor. Bu durum kasım ayında altında yaşandı. Yani bir kerelik aykırı bir veri olduğunu söyleyebiliriz. Genel trendde değişiklik yok.
Banu Kıvcı TOKALI / Halk Yatırım Başekonomisti
“Altın ithalatı aralıkta düştü”
Kasım ayında dış açıktaki yükselişte önemli bir rol oynayan altın ithalatının aralık verilerinde önemli bir düşüş kaydettiğini izliyoruz. Dolayısıyla, cari dengede genel ılımlı trendin devam ettiğini ve geçen yılı 43 milyar dolar civarında bir açıkla kapatmış olabileceği beklentimizi koruyoruz. Önümüzdeki dönemde, düşük petrol fiyatları, ılımlı talep koşulları ve göreceli olarak rekabetçi olan kur gibi ana unsurlara bağlı olarak cari dengedeki olumlu görünümün süreceğini söyleyebiliriz. Ancak, küresel olarak finansman koşullarındaki sıkılaşmayla ilgili belirsizliklerin, merkez bankasının rezervleri güçlü tutma konusundaki genel eğiliminin sürmesine neden olacağını düşünüyoruz.
Murat UYSAL / Halkbank Başekonomisti
“Düzelme eğilimi sürecek”
Kasım ayında cari açığın büyük ölçüde portföy yatırımları, bankacılık sektörü ve diğer sektörlerin yurtdışından sağladığı kaynaklarla fonlandığı görülüyor. Diğer taraftan net hata noksan kalemi, kasımda 3.5 milyar dolarla yılın en yüksek seviyesinde açık verirken, yılbaşından bu yana net fazla 2.3 milyar dolara geriledi. Merkez Bankası rezervlerinde ise kasımda 0.8 milyar dolar artış gerçekleşirken ilk 11 aydaki rezerv artışı 5.2 milyar dolar oldu.
Rusya ve Irak’ta yaşanan olayların yanı sıra Avrupa’da da ekonomik aktivitenin yavaşlaması ihracatın kasım ayında hız kesmesine neden olarak cari açıktaki iyileşmenin durmasına neden oldu. Ancak petrol fiyatlarındaki gerileme cari açıktaki iyileşme eğiliminin önümüzdeki dönemde de süreceğini ortaya koyuyor.
Muhammed MERCAN / ING Bank Başekonomisti
“Rusya riskine dikkat!..”
Petrol fiyatlarında devam eden düşüş, 2015 yılına yönelik cari açık tahminlerini aşağı yönlü güncellenmesini de beraberinde getiriyor. Bu durum cari dengedeki iyileşme eğiliminin 2015’te de süreceğini ortaya koyuyor.
Öte yandan Rusya’daki ekonomik krizin cari dengeye olumsuz yansımalarını yakından takip etmek gerekiyor. Çünkü Rusya, Türkiye için önemli bir ihraç pazarı. Turizm açısından da oldukça önemli. Türkiye’ye gelen toplam turist sayısının yüzde 13’ü Ruslardan oluşuyor.
Cari açıkta sürpriz artış (Milyon $)
Dönem Aylık denge Yıllık denge
2014
Ocak -4.985 -64.219
Şubat -3.349 -62.481
Mart -3.340 -60.171
Nisan -4.895 -56.948
Mayıs -3.601 -52.934
Haziran -4.129 -52.274
Temmuz -2.314 -48.306
Ağustos -2.144 -48.020
Eylül -2.287 -46.916
Ekim -2.035 -45.665
Kasım -5.636 -47.086
Kaynak: TCMB
Ödemeler dengesi tablosu (Milyar $)
Kasım 2014 Ocak-Kasım 2014
Cari işlemler dengesi -5.6 -38.7
Mal dengesi -6.6 -57
Hizmet dengesi 1.5 25.2
Gelir dengesi -0.6 -7.9
Toplam sermaye girişleri 9.9 41.6
Doğrudan yatırımlar (net) -1 4.3
Portföy yatırımlar (net) 3.2 18.6
Diğer yatırımlar (net) 7.7 18.7
Bankacılık 4.3 14
TCMB -0.1 -1.8
Hazine -0.1 -1
Diğer 3.6 7.5
Net hata noksan -3.5 2.3
Rezerv değişimi -0.8 -5.2
Kaynak: TCMB
Yıllar itibariyle cari denge
Yıllar Cari denge (Milyon $)
2002 -626
2003 -7.554
2004 -14.198
2005 -21.449
2006 -31.837
2007 -37.779
2008 -40.192
2009 -12.010
2010 -45.313
2011 -75.050
2012 -48.494
2013 -65.035
Kaynak: TCMB
Erkan Kızılocak/Para Dergisi
